Kick-off: de kracht van co-creëren

Studio Vers Bestuur is door de provincie Overijssel opgezet om tegen de organisatiestructuur van de provincie in te roeien. Op 1 maart hadden we Ferenc van Damme en Brendan McCarthy van Studio Vers Bestuur, een onderdeel van de provincie Overijssel, te gast bij de VPNG om hun rol bij de provincie duidelijk te maken en om aan te geven dat eigenlijk elke gemeente en provincie een aantal dwarsdenkers nodig heeft. 

Studio Vers Bestuur is door de provincie in het leven geroepen omdat de wereld om ons heen verandert. Dat vraagt om andere manieren van besturen. De teamleden van Studio Vers Bestuur ontdekken in lerende partnerschappen de nieuwe spelregels. Die partners zijn onder andere collega's, een lokaal bestuur, een raad van een gemeente, een dorpsraad of een waterschap. De teamleden draaien mee in concrete projecten, zodat het niet alleen bij de theorie blijft en waardoor zij leren van de partners waarmee men samenwerkt. De geleerde lessen worden vervolgens weer met iedereen gedeeld die aan de slag is met democratische vernieuwing en bestuur. 

NSOB model en de participatieladder

Het kwadrantenmodel NSOB voor overheidssturing kent de presterende overheid, de rechtmatige overheid, de samenwerkende overheid en de responsieve overheid. Op de laatste twee richt Studio Vers Bestuur zich. De partners moeten zich hierbij bewust zijn van de trede waarop zij staan op de participatieladder.

 

Sleutelfactoren

De tien belangrijkste lessen die Studio Vers Bestuur heeft:

• Creëer een experimenteer omgeving (wel serieuze shit)
• Ga het vooral DOEN! En organiseer LEREN en DELEN
• Coalition of the willing
• Lef! Durf te falen
• Denk groot, handel in kleine stappen
• Onafhankelijke positie
• Blijf vertellen
• Sta stil
• Leer zelf mee
• Denk niet dat jíj de oplossing hebt

Revolutionaire tijd

Allemaal doen we mee met de veranderende tijd. Vooral privé ga je daar snel in mee. In het werk gaat dat meestal niet zo snel, wees je daar bewust van. We leven in een tijd waarin nooit meer iets af is. Dat is voor projectmanagers even wennen, want bij veel thema's is er geen echt aanwijsbaar begin of eind meer. Of zoals Jan Rotmans van de Erasmus Universiteit zo mooi zegt: "Geen tijdperk van veranderingen, maar een verandering van tijdperken".  We gaan steeds sneller in nieuwe tijdperken in. De agrarische revolutie had 8000 jaar nodig, de industriële revolutie 125 jaar, de uitvinding van de gloeilamp 90 jaar. De maanlanding 22 jaar en het internet 9 jaar. De stappen die wij als mensheid maken, komen steeds korter op elkaar en worden steeds drastischer. Voor 2045 stevenen wij af op singulariteit, hetgeen wat wij kunnen, wordt hierbij verdubbeld binnen een seconde.

Er komen dus nieuwe spelregels voor alles en iedereen. Machines nemen veel over. Platforms zoals Google, maar ook een klein buurtschap, maken de dienst uit en de 'crowd' weet het beter dan de 'experts'. Wees je dus zeer bewust van de grote veranderingen, want zonder dit bewustzijn kan je al snel overbodig zijn. Een mooi voorbeeld van hoe hard de veranderingen kunnen gaan is het omroepbestel. 33% van de huishoudens kijkt niet meer naar de Hilversumse omroepen, maar kijken bijvoorbeeld Neflix dat slecht pas zes jaar bestaat. Jongeren weten niet eens wat een omroep is. Dit ga je niet tegenhouden als overheid, hier is nooit beleid voor gemaakt, dit is gewoon aan de gang en over een aantal jaar is dit nog veel drastischer. Er komen dus grote veranderingen voor de overheid, waar niets voor gedaan is vanuit de overheid en waar je in mee zal moeten gaan. Dit soort veranderingen vinden dus ook plaats in de cultuursector, muzieksector, zorg, banken, verzekeringen en dus ook in het openbaar bestuur! De oude wereld was verdeeld in zuilen en sociale klassen, was hiërarchisch, statisch, voorspelbaar en materiaal. De 'nieuwe' wereld bestaat uit netwerken en individuen, heterarchisch cq eegalitair, is dynamisch, onvoorspelbaar en immaterieel. Op de participatieladder zal je voor de nieuwe wereld helemaal op de bovenste trede moeten staan, en jouw omgeving moet dat ook. Wees je ervan bewust dat je met je huidige communicatiekanalen en activiteiten de slechts de 'usual suspects' aantrekt, en die zijn niet de stem van iedereen. 

Stof tot nadenken

De deelnemers kregen in subgroepen vervolgens de vraag voorgelegd met welk onderwerp hun organisatie echt kan co-creëren met mensen met heel verschillende belevingswerelden op de bovenste trede van de participatieladder. Het waarom, wat en wie en nog niet over het hoe.

Uit een subgroep kwam naar voren dat elk onderwerp mogelijk is, zolang het bestuur er zich maar veilig bij voelt om met deze aanpak aan de slag te gaan. Onderwerpen die onder andere genoemd werden waren bomenkap, wonen, groen, speeltuinen. Uit een andere groep kwam naar voren dat je zelf wel hoger op de participatieladder wilt staan, maar hoe krijg je collega's mee? Sommige onderwerpen leken de deelnemers meer geschikt voor een lagere trede, zoals dijkversterking, maar volgens Brendan is het zelfs bij zulke onderwerpen mogelijk om hoger op de ladder te gaan staan. Natuurlijk zijn er onderwerpen die laag op de ladder staan, zoals handhaving. 

Onze houding moet veranderen

"Alles wat je voor mij doet, maar niet met mij doe je tegen mij", heeft Gandhi eens gezegd. Ferenc ziet een wereld waarin dit steeds manifester wordt. Er komen steeds meer mensen met een rol in de samenleving en er genoeg van hebben dat er voor ze gedacht wordt, maar tegelijkertijd zijn ze niet opgeleid of gewend om zelf dingen te bedenken. Op dat punt ligt een rol voor de overheid. Motivaction heeft acht sociale milieus met vaste waarden en normen gedefinieerd:

• De traditionele burgerij, die geen veranderingen wil.
• De moderne burgerij, wonen massaal in Vinex-wijken en zijn ongerust over de toekomst. 
• Kosmopolieten, zijn beschouwend en vooruitstrevend. Kijken naar het grotere geheel.
• Postmoderne hedonisten, willen vooruit en willen dingen beleven, willen intern rijker worden.
• Nieuwe conservatieven, die orde, regelmaat, fatsoen en respect willen en een luxe leven leiden.
• Gemaksgeoriënteerden, werken overdag hard en willen 's avonds geen gezeur aan hun kop, dont worry, be happy.
• Opwaarts mobielen, willen vooruit op de sociaal economische ladder. Die willen laten zien dat ze het materieel goed hebben.
• Postmaterialisten, zijn de kansloze wereldverbeteraars.

Ken je doelgroep waarmee je te maken hebt, zie ze als klanten. Je kan interne research collega's hiervoor raadplegen, of een afdeling beleidsinformatie, of je maakt gebruik van commerciële partijen zoals Motivaction, TNS NIPO, INO research, universiteiten, de raad voor openbaar bestuur, de wetenschappelijk raad voor regeringsbeleid, etc. Gebruik alle onderzoeken die tot je beschikking staan om de praktijk te onderbouwen. 

Het co-creëren bij diverse thema's moet je dus doen met al de hierboven genoemde groepen, groepen die allemaal anders denken over hun rol. Deze vragen elk hun eigen aanpak. Alleen helemaal onderaan de participatieladder kan je met één oplossing komen, die je kan afdwingen. 

Acht belevingswerelden

Op bijna alle postcodes in Nederland vind je de onderstaande verhouding van de belevingswerelden terug.

 

Bij alle thema's, zoals wonen, de energietransitie, etc, zou je al deze groepen moeten zien te bereiken. Dat is bijna niet te doen. In de praktijk bestaan er gelukkig vier rollen die mensen in de samenleving willen vervullen. Hier ontstaan een aantal gelijke houdingen. Op de vraag hoe men zijn rol in de samenleving ziet, beantwoorden de nieuwe conservatieven, de kosmopolieten en de post-materialisten gelijk. Zij denken over hun rol in de maatschappij hetzelfde en zij zijn samen in hun wijk, buurt of gemeente de verantwoordelijken en deze groep horen wij bij de overheid het meest.

 

 

De verantwoordelijken doen mee aan enquetes, komen naar inloopavonden, kennen de weg naar de politiek, oefenen al invloed uit. Deze groep krimpt echter met twee procent per jaar. In 2030 is deze groep nog maar 17% groot. Alles wat nu een penningmeester, een secretaris, een voorzitter en statuten heeft, zal merken dat het steeds moeilijker wordt om mensen te vinden die meedoen, omdat de groep verantwoordelijken kleiner wordt. 

De plichtsgetrouwen doen braaf wat de in hun ogen authoriteiten verlangen. De groeiende groepen zijn de structuurzoekers en de pragmatici. De structuurzoekers zijn ongerust door alle veranderingen die gaande zijn. Deze groep groeit met twee procent per jaar. Het hardst groeit de groep van de pragmatici, veelal mensen van onder de 40. Deze groep heeft niet veel met de overheid of de verantwoordelijken. Zij leven hun eigen leven. In 2030 zal dit de grootste groep zijn. Met deze twee groeiende groepen moet je dus aan de slag, maar zij zijn dus het moeilijkst te bereiken. Hiervoor moet je, je team, eerst je eigen box van normen en waarden kennen en daar vervolgens uit te durven stappen om met anderen op een gelijkwaardige manier het gesprek aan te gaan. Zorg daarom vooral voor echtheid oftewel authenticiteit en echte mede-eigenaarschap.

Praktijkcases / leersessies

De komende maanden zal de VPNG een aantal praktijksessies organiseren waarbij bovenstaande in de praktijk is gebracht. Houd hiervoor de activiteitenkalender van de VPNG in de gaten.