De verbinding tussen het sociaal en fysiek (ruimtelijk) domein

De aanleiding van het zoeken naar de verbinding tussen de twee domeinen kwam voort uit het feit dat ruimtelijke initiatieven steeds meer effect hebben op de gezondheid van inwoners in Best, een gemeente van 30.000 inwoners en gelegen naast Eindhoven. Intern blijkt dat het voor het sociaal en fysiek domein lastig is om rekening te houden met elkaars opgaves. De gemeente wil hier graag verbetering in aanbrengen en ging op zoek naar mogelijke oplossingen om de kloof tussen de twee domeinen te verkleinen. 

Om de kloof te dichten werden eerst enkele hoofdvragen uitgezet:

• Hoe kunnen we binnen het ruimtelijk domein meer rekening houden met de doelstellingen binnen het sociaal domein?
• Hoe kunnen we de opgaves binnen het sociaal domein zo concreet mogelijk maken, zodat we binnen het ruimtelijk domein hier rekening mee kunnen houden?

Binnen het sociaal domein trok men de conclusie dat de maatschappelijke opgaves zeer breed aangepakt werden en niet concreet genoeg beschreven waren. Duidelijk omschreven doelstellingen misten hierbij. De medewerkers kennen ze wel, maar ze staan niet duidelijk op papier. Ook ontbrak het aan een logische opbouw van opgaven, naar indicatoren en vervolgens naar prestaties. Het sociaal domein is vervolgens begonnen om de opgaves concreet te maken, hier doelstellingen voor te definiëren en hierop een logische opbouw te maken.

Het resultaat is een trapsgewijze, logsiche opbouw van prestatie, doelstelling en maatschappelijk effect, met erbij aan elk onderdeel passende indicatoren. De meerwaarde hiervan is dat ook het fysieke domein inzicht krijgt in welke concrete acties belangrijk zijn voor het sociale domein en waar de raakvlakken liggen. Ook kan je met deze opzet de maatschappelijke opgaves vanuit het sociale domein beter een plek geven binnen de gemeentebegroting.

Waarom de verbinding tussen sociaal en ruimtelijk?

Door een brug te slaan tussen het sociaal en fysiek domein creëer je meer en een beter overzicht op het totale plaatje binnen een gemeente. Je beperkt en voorkomt bovendien problemen en onnodige kosten in het sociaal domein. Als je bijvoorbeeld in het fysieke domein als woningen bouwt die levensloop bestendig zijn, dan heb je  daar later vanuit het sociaal domein minder kosten aan. 

Pilot

De gemeente Best startte met een pilot op het gebied van preventief jeugdbeleid. Het maatschappelijk effect dat hier voor ogen staat is dat jeugdigen zoveel mogelijk kansen ervaren in hun ontwikkeling en gezond en veilig opgroeien. De prestatie wordt in deze pilot gemeten aan indicatoren als het aantal kinderen dat psychisch ongezond is, het aantal kinderen dat alcohol gebruikt, etc. Het sociaal domein heeft bij deze pilot een poging gedaan deze opgave meer concreet vast te stellen. De algemene opgave is een goede basis bieden voor elk kind. Dit voorkom je door zwaardere problematieken te voorkomen bij kinderen en dit doe je concreet door vroegtijdige ondersteuning aan ouders te bieden. De algemene opgave draag je ook door het bevorderen van de fysieke en mentale gezondheid van kinderen. Concreet doe je dit door bijvoorbeeld sport en bewegen te stimuleren, door het terugdringen van roken, drinken en drugs, etc. Je onderbouwt de algemene opgave ook door het bevorderen van de gezondheid van elk kind door het creëren van een gezonde leefomgeving. Dit laatste kan je concreet doen door bijvoorbeeld speeltuinen te creëren of het rookvrij maken van schoolpleinen.

Door de brede sociale opgave dus te koppelen aan heel concrete acties, worden de raakvlakken met het fysieke domein zichtbaar, zoals in dit voorbeeld de speeltuinen.

Het fysieke domein is erg gewend om te werken met afvinklijstjes. De mensen in het sociale domein werken over het algemeen niet op deze wijze. In het sociaal domein is het vaak lastig om doelen en de daarbij behorende acties concreet te maken. Door in het sociaal domein meer concreet te maken, kan de brug tussen sociaal en fysiek makkelijker gebouwd worden.

Raakvlakvoorbeelden

Om bijvoorbeeld vereenzaming te voorkomen zou het fysieke domein meer kunnen bouwen voor mensen die in woongroepen willen leven. Ook kan je sociale contacten bevorderen vanuit het fysieke domein door meer bankjes in de openbare ruimte te plaatsen, zodat de inwoners makkelijker bij elkaar kunnen komen, elkaar sneller ontmoeten.

Stappenplan

Hoe pak je dit nu snel op?

• Maak een overzicht van alle lopende projecten die onder jouw beleidsveld vallen.
• Beschrijf wat de doelstelling is van het project, de subdoelstelling.
• Bekijk de begroting. Hierin staat het maatschappelijke effect dat je wilt behalen.
• Cluster bepaalde projecten die samenhangen en waar een overkoepelend gemeenschappelijk doel in zit.
• Dit gemeenschappelijke doel maak je zo concreet mogelijk, de doelstelling.
• Het resultaat is dat deze doelstelling een bijdrage levert aan het bereiken van je maatschappelijke effect.
• En beschrijf wat je moet doen om de doelstelling van ieder project te behalen, de prestatie.
• Maak een totaaloverzicht waarin je de volgende opbouw gebruikt:
  - Maatschappelijke effect(en)
  - Doelstelling(en)
  - Subdoelstelling(en)
  - Prestatie(s)
  
  

Het lijkt eenvoudig, maar in de praktijk ontbreekt het overzicht vaak. Door het totaaloverzicht klaar te hebben liggen, kan je de snel reageren bij raakvlakken. 

De presentatie van deze sessie vind je in het forum van de VPNG. De opname is terug te zien via de e-learning op het platform van de VPNG.