Inloggen


Opgavegericht werken


Houvast in tijden van verandering

In een wereld, waarin de rol van de gemeente sterk aan het veranderen is, denk aan  burgerparticipatie, ‘right-to-challenge’, zelfsturing, co-creëren, faciliteren, ‘deep democracy’, etc., zijn veel gemeenteprofessionals op zoek naar een houvast om in deze tijd de vragen van de samenleving goed te bedienen vanuit die lokale overheid. De wereld is bovendien dynamischer en complexer geworden en de onvoorspelbaarheid en onzekerheid nemen toe. Dat laat zich onder meer zien in opgaven met concurrerende ruimte- en financiële claims, botsende belangen intern en extern, behoeften aan nieuwe instrumenten en vaardigheden, etc. De leefwereld en systeemwereld komen steeds dichter tegen elkaar aan te liggen, of beginnen te overlappen.

Eenduidige betekenis
Sinds 2012 wordt de term opgavegericht werken vaak gebruikt als antwoord op bovengenoemde ontwikkelingen. Hierbij zijn veel verschillende beelden van de betekenis ervan. Ondanks de goede bedoelingen ontstaat hierdoor een hoop verwarring en miscommunicatie. Vanuit de VPNG organiseren we daarom geregeld bijeenkomsten waarin we een poging doen een meer eenduidige betekenis te geven aan het begrip opgavegericht werken en wat dat vraagt van de diverse functionarissen.

Bijeenkomsten en een inspiratiegids
De VPNG ziet opgavegericht werken als een leidend principe op houding en gedrag van alle bij (maatschappelijke) vraagstukken betrokken partijen, ongeacht de organisatiestructuur waarin ze dat doen: een handelingsfilosofie waarbij de opgave, de bedoeling daarvan, voorop staat. Vanuit de VPNG willen we een gemeenschappelijke taal neerzetten, waarmee iedereen stappen kan zetten met opgavegericht werken, op weg naar een adaptieve gemeente. Het handelen vanuit mogelijkheden en niet vanuit regels, denken in kansen en niet in problemen. Het vraagt binnen een organisatie ruimte om te kunnen bewegen, het organiseren van meer samenhang in en tussen opgaven, scherpere en bewustere prioritering, het hanteren van de juiste aanpak bij tijdelijke opgaven en het leren tijdens het presteren, waarvoor we tijdens bijeenkomsten en in de onlangs geschreven inspiratiegids suggesties doen.

Inspiratiegids
In december 2020 heeft de VPNG een inspiratiegids uitgebracht. Dit boekje met de titel "Opgavegericht werken, langs vier invalshoeken op weg naar een adaptieve gemeente" is in enkele weken door ruim 2.500 sturingsprofessionals bij gemeenten en provincies besteld. 

Dit boekje is voor € 10,- productie- en verzendkosten te bestellen via t.routers@vpng.nl. De digitale versie kan je kosteloos downloaden.

 

 

 

Procesregie


Veranderende bestuurlijke keuzes, de dynamiek van de stad en de moderne technologie vragen van gemeenten dat zij permanent aan de noodzakelijke ontwikkeling van hun medewerkers, hun producten en diensten, de (werk)processen en ondersteunende systemen blijven werken. Altijd in nauw contact en afstemming met hun partners binnen en buiten de stad en steeds vanuit de erkenning dat de burger centraal staat.

De gemeentelijke overheid zal daartoe meer moeten meebewegen met de genoemde partijen en soms nieuwe paden bewandelen. Daarbij uitgaande van de vraag vanuit de stad en daartoe steeds vaker allianties aan gaan met partijen. De nieuwe gemeentelijke overheid is daarmee steeds meer van het faciliteren van of participeren in particuliere- en burgerinitiatieven.

Hierbij is het stellen van inhoudelijke voorwaarden vooraf belemmerend voor het creatieve bestuursproces dat vraagt om de ‘core-values’ (waardensystemen) van partijen te respecteren. Alleen door een goed georganiseerd creatief bestuursproces, waar commitment voor is van betrokken partijen, kan vertrouwen en vooruitzicht op winst ontstaan. Partijen gaan ‘core-values’ van anderen meer respecteren en eigen ‘core-values’ wat meer relativeren. Het creatieve bestuursproces kan zijn werk doen en samenwerkingsverbanden tot stand brengen die opgaven invullen. De noodzaak voor deze andere manier van werken is in het huidige tijdgewricht groter dan ooit.

Natuurlijk zal de gemeente nieuwe ideeën initiëren om acute kwesties te slechten en de langetermijnontwikkeling van de stad veilig te stellen en ook hier is samenwerking met derden nodig. Alleen daar waar echt nodig zal de gemeente kader stellend zijn, toezicht houden en/of handhaven.

Met de verschuiving naar een meer faciliterende en participerende rol, groeit het belang van het organiseren van creatieve bestuursprocessen. Het betrekken van partijen met eigen belangen bij het vormgeven van een creatief idee, meestal het oplossen van een probleem of het invullen van een kans, vraagt om een goed ingericht bestuursproces en een procesregisseur met goed ontwikkelde vaardigheden op dit gebied.

Het spreken van een gemeenschappelijke taal is daarvoor een belangrijke voorwaarde. Kennis van creatief procesmatig werken en een hiertoe goed ingericht bestuursproces kan helpen bij het aanspreken van de
creativiteit van de samenleving.

Ter download hierbij het boek ‘Procesregie als vak, handreikingen voor gemeentelijke procesregisseurs’. Dit boek is ontwikkeld in samenspraak en in unieke samenwerking met vele medewerkers uit diverse gemeenten. Hierbij is geput uit een groot aantal boekwerken die over dit vakgebied in de loop der jaren zijn verschenen. Procesregie is als vak in ontwikkeling en zo ook de inhoud van dit boek. Waar we nu staan is vastgelegd, maar nadrukkelijk vragen wij om de kennis over dit vak verder te ontwikkelen en de inhoud daarop met enige regelmaat aan te passen, al dan niet met een herschreven versie van dit boek. Wij vertrouwen erop dat dit boek een goede eerste bijdrage zal leveren aan de gewenste, andere manier van (samen)werken.

Boek
In 2018 heeft de VPNG het boek "Procesregie als vak" uitgebracht. Dit boekje met de titel "Procesregie als vak, handreikingen voor gemeentelijke procesregisseurs" is tot nu toe door duizenden sturingsprofessionals bij gemeenten en provincies gedownload en fysiek besteld. De fysieke exemplaren zijn uitverkocht. De digitale versie kan je kosteloos downloaden.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Programmasturing


In een wereld, waarin de complexiteit toeneemt en de rol van gemeenten aan het veranderen is, neemt het belang van programmasturing als werkwijze toe. Veel van de (maatschappelijke) opgaven vragen om sturing op samenhang. Als de gemeente, vaak samen met de andere partners, een stevige ambitie nastreeft wordt programmasturing onmisbaar. Onder de leden van de VPNG is grote behoefte aan een gemeenschappelijke taal binnen programmasturing om sneller kennis en ervaringen uit te kunnen wisselen. Het boek "Programmasturing als vak", dat gevoed is door veel ervaringen uit de gemeentelijke praktijk, biedt hier een antwoord op.

Wij kiezen bewust voor het woord programmasturing omdat dit de actieve vorm van  programmamanagement is, net als projectmatig werken dat van projectmanagement is. Programmasturing is een werkwijze waarbij doelgericht aandacht, energie en middelen worden ingezet.  De doelen zorgen voor focus op inspanningen die bijdragen aan de gekozen doelstellingen. We realiseren op deze manier samenhang in complexe opgaven gericht op beoogde maatschappelijke effecten die ons voor ogen staan, zoals bij transitie- en transformatieopgaven en allerlei veranderopgaven. We doen dat binnen een gemeente, maar veel vaker in samenwerking met externe partijen binnen de gemeente en regio. De complexiteit die een programma met zich meebrengt vraagt veel van de persoonlijke kracht van de programmamanager en zijn kernteam. Het is om die reden dat in deze handreiking veel aandacht wordt besteed aan de vaardigheden en competenties die nodig zijn om efficiënte en effectieve programmasturing mogelijk te maken. Programmasturing is een vak!

Programmasturing is het vierde kennisdomein van de VPNG en sluit naadloos aan op eerdere publicaties: 

• Projectmatig werken bij de gemeentelijke overheid, 2005
• Procesregie als vak, 2018 (zie hieronder)
• Opgavegericht werken, 2020 (zie links)

Opgavegericht werken is het overkoepelende leidende principe voor houding en gedrag van iedereen die werkt aan een tijdelijke opgave met projectmatig werken, programmasturing of procesregie. De (maatschappelijke) opgaven die op de gemeente afkomen vragen om nauwe samenwerking met bedrijven, instellingen en bewoners. Een adaptieve benadering dus, waarbij de opgave voorop staat. Wij zijn er voor de inwoners en gebruikers van onze steden en dorpen en niet andersom. Het oplossende vermogen van het netwerk rondom een opgave maakt dat we passende, bruikbare antwoorden organiseren op een efficiënte manier, waarbij iedere partij zijn verantwoordelijkheid neemt en waarmee deze ook zijn eigen belang(en) dient. 

Programmasturing helpt bij deze externe oriëntatie. Wij zien deze handreiking dan ook als een instrument om ons te helpen flexibel en effectief te reageren en anticiperen op externe ontwikkelingen en veranderingen, waarbij een bepaald doel wordt nagestreefd. Daardoor zijn we als gemeenten beter in staat zijn om in te spelen op de uitdagingen die ons om heldere keuzes en gedurfde oplossingen vragen. Met programmasturing kunnen we initiatieven in de samenleving versterken en versnellen. Het sturen op samenhang binnen één programma, op de onderlinge samenhang tussen programma’s, de manier van samenwerken en het spreken van één taal vraagt om een eenduidige werkwijze. De handreikingen in dit boek geven daar invulling aan.

 

 

Handleiding
In september 2021 heeft de VPNG de handleiding "Programmasturing als vak" uitgebracht. Dit boekje met de titel "Programmasturing als vak, acteren en sturen op 7 velden en handelen in 4 fasen om doelen te bereiken" is inmiddels door ruim 2.000 sturingsprofessionals bij gemeenten en provincies gedownload en besteld. 

Op dit moment is onze voorraad fysiek boeken op. De e-book versie is hier kosteloos te downloaden: de digitale versie kosteloos downloaden (2e oplage).

 

Handleidingen deel II
In september 2022 heeft de VPNG de handleiding "Programmasturing als vak, deel II - de handleidingen" uitgebracht. Dit zijn de handleidingen waarnaar in deel 1 verwezen wordt. Het e-book is kosteloos te downloaden.

 

 

Projectmatig werken bij de gemeentelijke overheid

Waarom dit boek? Er zijn al zoveel boeken geschreven over het onderwerp projectmatig werken, zal je zeggen. Dat klopt. De algemene instrumentele benadering van projectmatig werken is inderdaad uitputtend beschreven. Voorafgaand aan de oprichting van de VPNG heeft Enrico Kraijo als organisatieadviseur diverse gemeenten begeleid in het professionaliseren van projectmatig werken. Hierdoor merkte hij dat er behoefte was aan een boek dat aandacht besteedt aan de implicaties van projectmatig werken binnen de gemeentelijke context. Meer vanuit de vraag: ‘Oké, nu heb ik al die projectmanagementinstrumenten, maar hoe zorgen we er nu voor dat het echt gaat werken?’ Volledigheidshalve bevat hoofdstuk 2 een samenvatting van de instrumentele benadering van projectmatig werken.

Dit boek is geschreven vanuit de gemeentelijke praktijk. Toch zijn de concepten uit dit boek ook goed toepasbaar op andere organisaties waar publieke verantwoordelijkheid een belangrijke rol speelt. Waterschappen, provincies, politie en andere (semi-)overheden bleken bij het lezen van dit boek veel te herkennen.

Uitgangspunt was om een zo compleet mogelijk boek te schrijven over projectmatig werken binnen gemeenten. Het voordeel van deze insteek is dat het boek geschikt is voor een brede lezersgroep: van wethouder tot medewerker, van kleine tot grote gemeente en van onervaren tot ervaren projectwerkers. Het boek is normatief van toon. Het omschrijft hoe het zou moeten. De nuances
die Enrico in zijn advieswerk bij gemeenten tegenkomt, heeft hij zo veel mogelijk weggelaten of gemodelleerd. Hoewel dit indruist tegen zijn eigen persoonlijke voorkeur, vindt hij dat op deze manier meer wordt bijgedragen aan een basis die gebruikt kan worden bij het professionaliseren van projectmatig werken. Het is aan de lezer om hier in zijn eigen praktijk de nuances in aan te brengen.

Doordat dit boek breed is opgezet, raadt de schrijver aan om eerst de leeswijzer goed te lezen. Het boek is niet bedoeld om van begin tot eind te lezen maar juist als een soort spoorboekje. Stel jezelf eerst de vraag: ‘Wat wil ik weten?’ en zoek vervolgens het passende hoofdstuk erbij. Het boek heeft een hoge informatiedichtheid en leest daardoor niet als een roman. Laat u hierdoor niet afschrikken. Het boek biedt hierdoor namelijk veel handvatten om projectmatig werken te professionaliseren.

De VPNG biedt jou dit boek aan als een bruikbaar naslagwerk bij het professionaliseren van gemeentelijk projectmanagement. .

Boek
Het boek "Projectmatig werken bij de gemeentelijke overheid" van Enrico Kraijo van de VPNG is nu kosteloos te downloaden