We hebben het in Nederland steeds over het verduurzamen van woonhuizen. Voor een wezenlijk deel bestaat Nederland echter uit bedrijventerreinen. Hoe staat het daar met de verduurzaming? Voor 7 april had de VPNG-vakgroep Bedrijventerreinen Pieter de Vries uitgenodigd. Pieter geeft bij de gemeente Hilversum onder andere leiding aan projecten die te maken hebben met de energietransitie op bedrijventerreinen.
De industrie is een sector die qua verduurzaming veel invloed kan hebben en veel kan betekenen. In Nederland zijn er ruim 2 miljoen bedrijven, waarvan relatief veel kleine bedrijven. In totaal zijn er 3.500 tot 4.000 bedrijventerreinen, dus dat zijn er gemiddeld 10 per gemeente. Wanneer je naar het totale energieverbruik in Nederland kijkt, verbruikt de industrie een heel groot deel van het totale energieverbruik en het verbruik is nog altijd stijgende.
Kansen voor bedrijventerreinen
- Besparing in gebouwen (isolatie, verlichting, verwarming, koeling)
Dit is vergelijkbaar met woningen, alleen op veel grotere schaal. Dakisolatie is te combineren met zonnepanelen. LED-verlichting is snel terugverdiend. Verwarming en koeling is mogelijk met restwarmte van productieprocessen. - Besparing in productieprocessen
Deze besparing is heel divers en maatwerk. Het uiteindelijke doel is om de processen te vatten in een circulaire omgeving. Besparingen zijn hier mogelijk doordat bedrijven gebruikmaken van elkaars (half)producten, energie en grondstoffen. Probeer nieuwe bedrijventerreinen circulair in te richten, zoek combinaties van bedrijven die voordeel van elkaar hebben. - Grote daken en gevels voor zonnepanelen
De grootste daken zijn van bedrijven en kunnen goed gebruikt worden voor zonnepanelen. Dit is een speerpunt bij veel RESsen. Het is bovendien energetisch slim om energie op te wekken op de plaatsen waar de energie ook verbruikt wordt. Zonnepanelen zijn snel terugverdiend en geven geen overlast. Je creëert bovendien gelijk de mogelijkheid om de elektrische auto’s van medewerkers op te laden. - De terreinen bieden plaats voor windmolens.
- Besparingen op het gebied van vervoer van materiaal, werknemers en klanten
Vervoer gaat elektrisch worden. Wanneer industrieterreinen stroom leveren, kunnen de vervoersmiddelen op de terreinen geladen worden. - Richt terreinen meer klimaatadaptief in, minder verstening en meer vergroening.
De terreinen moeten anders ingericht worden om wateroverlast en hittestress tegen te gaan. Voordeel is de mooiere uitstraling van de terreinen, waardoor gebouwen meer waard worden en het er plezieriger en gezonder werken is.
Hoe ga je als projectleider de ondernemers overtuigen en actief krijgen qua verduurzaming?
Besef dat een ondernemer ook maar een mens is. Hij of zij is vooral druk met ondernemen. De meesten zullen duurzaamheid best belangrijk vinden, maar hebben er nu geen tijd voor. Ondernemers worden vaak overspoeld met aanbiedingen voor energiebesparing, maar ze hebben geen vertrouwen in al die aanbieders.
Als gemeente zullen we de ondernemers moeten ontzorgen. Niet alleen bij het aanbod, met advies, korting en subsidie, maar ook indien gewenst qua plan, aanbesteding en uitvoering. Houd hierbij ook rekening met de Maatregelenlijst zoals deze door de overheid is opgesteld en waar ondernemers zich aan moeten houden. Wanneer je bij het ontzorgen van de ondernemers bij verduurzaming ook direct de ondernemer ontzorgt door de ondernemer te laten voldoen aan de eisen van de Maatregelenlijst, dan ontstaat een mooie combinatie qua ontzorging van de ondernemers.
Kortom, zorg dat je als gemeente het vertrouwen hebt van de ondernemer, ontzorg hem of haar, doe een goed aanbod en zorg dat de buren ook meedoen. Des te meer bedrijven op het terrein meedoen, des te meer bedrijven zullen ook willen meedoen. Van voordeel is wanneer een bedrijventerrein al een parkmanagementorganisatie kent. Zij hebben namelijk de contacten bij en het vertrouwen van de ondernemers al.
Voorbeeld industrieterrein Beverwijk
Vanuit de ondernemersvereniging is in Beverwijk een ondernemer opgestaan als voortrekker voor energiebesparingen. Hij had het vertrouwen van de andere ondernemers, werkte met Toezicht & Handhaving samen, en had ook steun vanuit de provincie en de EU. Je moet dus op zoek naar een ondernemer die de kar wil trekken. Zo iemand zal er niet altijd zijn, maar als zo iemand opstaat, maak er dan dankbaar gebruik van en ondersteun de persoon. In Beverwijk kregen de ondernemers een quick-scan aangeboden wat voor hun bedrijf een goede klimaatroute zou zijn. Als ondernemers meededen, dan kregen ze van de gemeente ook vijf jaar veel vrijheid in de ontplooiing van hun bedrijf.
Voorbeeld Mediapark Hilversum
Op het mediapark Hilversum speelt erg mee dat de helft van het hele terrein in handen is van één eigenaar en dat ook andere panden in het bezit zijn van buitenlandse investeerders. Je hebt hier te maken met huurders die graag energiebesparende maatregelen zouden willen nemen, maar de eigenaren hebben geen interesse om in energiebesparende acties te investeren. De gemeente heeft voor het mediapark een Green Deal coach ingehuurd. Deze heeft veel contacten met de bedrijven en heeft verstand van duurzaamheid. Men is nu op het park bezig met de aanbesteding van een warmtenet en veel daken liggen nu vol met zonnepanelen.
Voorbeeld Arenapark Hilversum
Op het Arenapark in Hilversum zitten veel grote, internationale bedrijven. Ook hier willen de huurders wel meedenken over duurzaamheid, maar de eigenaren van de panden zitten ver weg en krijg je niet te spreken. Duurzaamheid kan je hier alleen afdwingen door de eigenaren vanuit de overheid verplichtingen op te leggen. Verplichtingen worden doorgaans netjes nagekomen.
Voorbeeld Hilversum Zuid-West
Zuid-West is een verouderd bedrijventerrein. Er is echter wel een goed parkmanagement en een actieve ondernemersvereniging. Hier is een speciale commissie Duurzaam opgericht met een betaalde trekker. Er wordt samenwerking gezocht met de gemeente, provincie en andere initiatieven. Met subsidie wil men het grootste zonnedak van Hilversum creëren. Door een integrale aanpak van een Green Deal coach, van stimulerend optreden van Toezicht & Handhaving en van het regioproject ‘Zonwinst’ wordt veel bereikt. Naast duurzame projecten worden bijvoorbeeld nu ook andere gezamenlijke activiteiten door de bedrijven georganiseerd, zoals EHBO-cursussen.
Aanpak van de gemeente Hilversum voor de komende jaren
- Stimulerend toezicht. De afdeling Toezicht & Handhaving gaat samen met Green Deal coaches de bedrijven motiveren duurzame maatregelen te nemen.
- Samenwerkingen bevorderen met ondernemersverenigingen, parkmanagement en energiecoöperaties.
- Stimulatie door een regio-aanpak (Zon-op-dak) en provinciale steun.
- Onderzoek naar samenwerking met omgevingsdiensten.
- Stimulatie van een betere samenwerking tussen gemeentelijke afdelingen.
Doelen
Alle activiteiten hebben uiteindelijk tot doel
- Het verhogen van het tempo van de energietransitie.
- Koppeling van de klimaatadaptie en de circulaire economie.
- Zorgen dat juridisch alles op orde is: naleving van EML en label C voor kantoren.
- Perspectief geven aan ondernemers.
- Ontzorgen van ondernemers.
- Dakruimte benutten voor de opwekking van energie.
En waarom de focus op bedrijventerreinen?
- Bij bedrijven valt veel klimaatwinst te halen. Het is een relatief kleine groep die veel energie verbruikt.
- Het is een groep met veel opwek-potentie: grote daken voor zonnepanelen en ruimte voor windmolens.
- Bedrijven zijn zichtbaar: werknemers en klanten worden meegenomen in de transitie.
- Bedrijventerrreinen worden onderdeel van het nieuwe energiesysteem. De energieverbruikscurve is complementair aan die van woonwijken. Je kan geparkeerde auto’s gaan gebruiken als opslag van elektriciteit. En je wekt de stroom op waar deze ook verbruikt wordt.
Conclusie
- Bedrijventerreinen bieden veel kansen voor de energie- en duurzaamheidstransitie.
- Verplaats je in de ondernemer, zorg voor vertrouwen door inzet van lokale experts, parkmanagers en ondernemersverenigingen.
- Ontzorg op maat.
- Organiseer samenwerking, extern en intern binnen de gemeente (toezicht, economie, vergunningen, planologie en bestuur).
Deze bijeenkomst werd georganiseerd door de vakgroep Bedrijventerreinen. De presentatie kan je downloaden van het forum. De hele bijeenkomst is opgenomen. De video is terug te kijken op het e-learning platform van de VPNG.