In de serie webinars van de VPNG, in samenwerking met Studio Vers Bestuur van de provincie Overijssel, wordt de komende maanden ingegaan op niet dagelijkse aanpakken voor projectmanagers. 20 juni waren Heidy van Essen en Gerla Struik van de provincie en Gooitske Zijlstra van bureau Gooitz te gast over een speciale aanpak, namelijk het betrekken van kinderen bij projecten. Wat gebeurt er als je kinderen zelf laat zeggen hoe de verkeersveiligheid vergroot kan worden bij hun school? Heidy is verkeersdeskundige bij de provincie en Gooitske heeft zich gespecialiseerd in het kindvriendelijk maken van steden door echt te luisteren naar de ideeën van kinderen.
De provincie Overijssel probeert het aantal verkeersslachtoffers naar beneden te brengenen en één van de projecten hierin zijn de schoolomgevingen. Hiervoor werkt de provincie samen met bijvoorbeeld de ANWB en de voormalige Edwin van de Sar foundation, die nu is opgegaan in de hersenstichting. De Hersenstichting helpt niet alleen mensen met hersenletsel, maar gaat ook preventief te werk om hersenletsel te voorkomen. Vier jaar geleden was het idee van de hersenstichting om de kinderen gratis een fietshelm te geven in een poging te doorbreken dat ouders hun kinderen met de auto naar school brengen, hetgeen de omgeving van eens school nog onveiliger maakt. Helaas blijkt in de praktijk dat kinderen die met de fiets komen na verloop van tijd de helm niet meer op te zetten. Het idee van een helm is bedacht door volwassenen, maar er is daarbij niet gekeken wat de kinderen van zo´n helm vinden. Dit was de aanleiding om op zoek te gaan naar hoe kinderen zelf denken dat het veiliger kan.
Kinderen denken anders en zien de wereld anders
Gooitske en Heidy keken naar de doelgroep in de leeftijd van zes tot twaalf jaar. Ter illustratie dat kinderen soms heel anders denken dan volwassen, stelt Gooitske de vraag aan de deelnemers van het webinar wat je wilt ruiken nadat een station helemaal verbouwd is. De antwoorden zijn onder andere: fris, bloemen, aardbeien, lekker, zwembad, bloemen, natuur, vers fruit, etc. Een van de kinderen die dezelfde vraag kregen, antwoordde dat hij een restaurant zo lekker vindt ruiken. Hij kwam op dit antwoord omdat je in een restaurant zo gezellig bij elkaar zit, je hoeft niet af te wassen en je mag van een kaart bestellen. Dat was de associatie van een kind met iets positiefs. Ook werd de deelnemers gevraagd welke beperkingen kinderen hebben tot circa tien jaar die zorgen voor hun verkeersonveilige gedrag. Antwoorden van de deelnemers waren onder andere: ´niet alles kunnen zien´, veel indrukken tegelijkertijd, zien geen gevaar, kunnen snelheden en afstanden niet inschatten, zijn snel afgeleid, etc. Heidy geeft aan dat kinderen een kokerblik hebben in het verkeer, alsof ze door twee ´wc-rolletjes´ kijken, waardoor de kinderen dingen van opzij niet kunnen waarnemen. Dit is bijvoorbeeld een belangrijk aspect bij het ontwerpen van wegen. En kinderen kunnen inderdaad slecht snelheid en afstand inschatten. En wat ook meetelt is dat de kinderen nog fantasie hebben. In tekenfilms hebben auto´s ogen en de kinderen denken dat de echte auto´s hun ook kunnen zien. Volwassenen ontwerpen onze steden en wegen, maar kennen deze eigenschappen van kinderen niet.
Het proces van het betrekken van kinderen
(Afbeelding: Jerry van der Bol)
Je gaat eerst met de kinderen naar de locaties waarvan zij vinden waarover het gaat en betrek hierbij de lerende partners. Je vraagt de kinderen wie de ideeën moeten horen, waarbij je een activiteit, bijvoorbeeld een spreker of workshop organiseert. Via observatie en bepaalde tools werk je toe naar de oplossingen die de kinderen hebben. Op een plek waar de kinderen zich fijn voelen, kunnen de kinderen aan elkaar de oplossingen presenteren en wordt er een ´praatplaat´ gemaakt om te komen tot oplossingen waarvan de kinderen denken dat ze goed zijn. Deze oplossingen worden gepresenteerd aan volwassenen, en de volwassenen beloven één of meer oplossingen te gaan uitvoeren. En kinderen zien dingen echt anders. Als er een paar tegels los liggen, belt een volwassene de gemeente omdat hij bang is dat er iemand over valt. Een kind denkt “Hee, leuk, daar kan ik overheen springen met de fiets”. Kinderen leggen veel associaties en daar kan je iets mee in de zoektocht naar oplossingen.
Hoe ´verkoop´ je als projectleider aan je teamleider dat je met kinderen naar oplossingen zoekt?
Heidy geeft aan dat ze regelmatig de voortgang van het project presenteerde en ook heel duidelijk de resultaten. Dit vergt natuurlijk wel dat je een teamleider hebt die jou het vertrouwen geeft om je project op deze wijze uit te voeren. Daarnaast moet het bestuur je ook de vrijheid en het vertrouwen geven om je project op deze wijze in te kleden.
Praktijkcase Dalfsen
Het proces om tot oplossingen met kinderen te komen is vooraf bekend. Met de kinderen in Dalfsen werden voor de verkeersveiligheid volgende thema´s vastgesteld: 1) Er wordt veel te hard gereden 2) Het is niet overzichtelijk 3) Er is veel geluid 4) Wanneer kun je oversteken 5) Grote voertuigen als trekkers. De praatplaat in Dalfsen liet een aantal oplossingen zien van de kinderen: Het meest goede idee was de “kontenklapper”. Een kind zei dat de auto´s veel te hard reden en dat ze zich daardoor onveilig voelde. Als oplossing was bedacht dat een hand uit de grond komt die de auto een tik geeft. Als volwassene moet je hierbij zoeken naar de kern en die vertalen naar oplossingen in de wereld van volwassen.
(Afbeelding: Jerry van der Bol)
Een ander idee van een kind was een slagboom met een schaap. Het kind vindt de schapen bij zijn opa een fijne en veilige plek. En daarom wil hij ook een schaap op de weg. In de wereld van volwassenen kan dat natuurlijk niet, maar onderstaande oplossing is de vertaling van het kinderlijke idee naar een uitvoerbaar idee. Bij een fietstunnel staat nu dit bord met een schaap en dat gaat knipperen als er fietsers komen. In de hele school is het schaap nu een veelbesproken thema en ook de ouders kennen het schaap en hiermee beïnvloed je het gedrag van de ouders op deze plek. Door de experts van de verkeersborden vroeg in het proces erbij te betrekken, gaan zij ook mee in de uitkomsten.
Kortom, als je met kinderen werkt, neem ze dan serieus in het hele proces en realiseer je dat kinderen:
- Goede ideeën hebben
- Verfrissende oplossingen hebben voor volwassen problemen
- Plekken met hun zintuigen observeren
- Een ander perspectief toevoegen
- Niet denken aan hoeveel geld of tijd iets kost en zich geen zorgen maken over hun veiligheid
- Waardevolle gebruikers zijn van onze steden en dorpen en je hen moet betrekken bij zowel het ontwerp als het maakproces.
Dat wetende:
- Moeten we kinderen vragen en betrekken bij het ontwerpen van onze steden en dorpen
- Moeten we kinderen een stem en plaats geven aan tafel
- Betrekken we alle kinderen, ook kinderen met een beperking
Het is geweldig om door de ogen van kinderen het verkeer te zien. Ze voegen een extra perspectief toe en het is voor ons projectmanagers ook nog heel leuk om te begeleiden!
Dit webinar is in het geheel terug te kijken bij de vakgroep Participatie op deze site. De presentatie vind je terug in het forum.