De VPNG-vakgroep ´Verbinding sociaal-fysiek domein´ heeft 22 maart het thema ´Integraal werken binnen projectteams´ beetgepakt. De centrale vraag is hoe je bruggen bouwt tussen de collega´s in het sociale en de collega´s in het fysieke domein. Het idee leeft dat in de praktijk de collega´s uit het sociale domein vaak de eerste stap zetten richting het fysieke domein. Bij het gehouden webinar toonden ook de collega´s uit het fysieke domein hun goede wil, want qua deelnemers aan het webinar was de verdeling fysiek en sociaal gelijk.
Dwarsverbanden leggen
Yamina El Achouch van de gemeente Breda is teamleider ´Dwarsverbanden in het werkveld´ en heeft de opdracht om de samenwerking binnen teams over afdelingen en ketens heen te stimuleren, waaronder ook de samenwerking tussen fysiek en sociaal. Door de dwarsverbanden binnen de gemeente te vinden en te versterken, streeft Breda naar een betere dienstverlening. Ook de inwoners wil je immers integraal benaderen.
In de rol van verbinder ondersteunt Yamina de projectleiders, zodat de teamleden van het project met elk hun eigen binding met een afdeling, keten of programma elkaar weten te vinden.
Door intervisie binnen de projecten wordt getracht het lerend vermogen van de organisatie te vergroten en de opgedane kennis te borgen. De projecten leveren uiteindelijk oplossingen voor problemen die meerdere afdelingen, ketens en programma´s aangaan.
Voorbeelden
Een voorbeeld is de 18-/18+. Doordat jongeren uit de jeugdzorg vallen, komen ze opeens op andere afdelingen terecht. De gemeente Breda probeert nu de samenwerking tussen de ketens te versterken, zodat de jongeren niet tussen de wal en het schip vallen op het moment dat ze 18 worden.
Binnen Breda loopt bijvoorbeeld ook een project LSI, dat gericht is op handhaving van de sociale zekerheid en is onder andere actief met het opsporen van fraude. In Breda willen ze graag een stapje verder kijken dan alleen de gepleegde fraude en willen ze op zoek naar de oorzaak waarom iemand fraude pleegt. Ze willen de oorzaak vinden en de betroffene steunen in het vinden van een oplossing. Deze oplossing kan soms weer de samenwerking vragen van het sociale en het fysieke domein, en ook bijvoorbeeld burgerzaken.
Bij bijvoorbeeld de omgevingsvisie wordt vaak naar het fysieke domein gekeken, maar als je kijkt naar de gezondheid en bestaanszekerheid van de inwoners, dan moeten sociaal en fysiek toch met elkaar moeten samenwerken.
De samenwerkingscirkel
De verbanden tussen de verschillende afdelingen, ketens en programma´s voor een project leg je vast in een samenwerkingscirkel. Voor een samenwerkingscirkel ga je op zoek naar alle partijen die betrokken moeten zijn bij een project. Bij het hierboven genoemde voorbeeld van het LSI-project zijn veel partijen betrokken: de bestuursadviseur, de keten participatie, afdelingen Veiligheid en Leefomgeving, Publiekszaken, Stadmariniers, programma Verbeter Breda, programma Samen ergens van zijn, keten Jeugd en MO, en de afdeling Wijkzaken. Om te kunnen meten of de samenwerking verbetert, moet je eerst een nulmeting doen. Welke verbanden zijn er nu en welke zouden er moeten zijn. Op een later moment meet je opnieuw welke verbanden, welke samenwerkingen er bestaan. Zo kan je steeds sturen richting de gewenste samenwerkingen. Voor deze metingen vraag je de spelers zelf naar hun mening over de samenwerking tussen spelers, waarbij een speler een persoon kan zijn, maar ook een bepaalde afdeling. Bij het bevragen van de spelers moet je duidelijk maken dat de antwoorden worden gebruikt om de samenwerking te verbeteren, zodat de ondervraagden niet het idee hebben dat niet samenwerken hun fout is. Wanneer gewenste samenwerkingen niet of onvoldoende bestaan, dan krijgen de spelers advies over hoe ze de samenwerking kunnen verbeteren.
Wanneer blijkt dat na verloop van tijd een gewenste samenwerking niet op gang komt, ook niet na advies, dan zou je de samenwerking kunnen stimuleren door de betroffen spelers bijvoorbeeld regelmatig letterlijk bij elkaar aan tafel te zetten.
Bij een van de deelnemers speelt nu de nieuwbouw voor seniorenhuisvesting. Fysiek kan je bouwen, maar hoe beslis je wie daar mogen wonen, hoe krijg je de mensen enthousiast om er te wonen, welke woonregels gaan er gelden. Het is een goed voorbeeld waarin het fysieke domein echt moet samenwerken met het sociale domein. Het is belangrijk dat het fysieke domein direct aan het begin van de bouwplannen het sociaal domein erbij betrekt. Hiertoe is iemand uit het sociale domein in het projectteam van het fysieke domein geplaatst. Het begint namelijk al direct met de vraag wat een geschikte locatie is. En dat is niet alleen een vraag die het fysieke domein kan beantwoorden, het sociale domein kan diverse factoren aandragen voor of tegen bepaalde locaties.
Ook in een andere gemeente wordt aangegeven dat bij plannen vanuit het fysieke domein direct aan de voorkant al contact wordt gezocht met het sociale domein. Bij initiatieven zitten bijvoorbeeld ook collega´s van het sociaal domein al aan de intaketafel. En ook in het verdere traject blijft iemand vanuit het sociale domein actief betrokken bij de ontwikkeling van het fysieke project. Niet alle benodigde collega´s uit het sociale domein zullen overigens continu nodig zijn bij een fysiek project. Het is van belang op het juiste moment de juiste collega uit het sociaal domein erbij te betrekken.
Binnen het sociaal domein bestaan veel regels en wetten, en bij bouwprojecten moet je hier wel rekening mee houden. Binnen projecten in het fysieke domein zitten automatisch planologen, stedenbouwkundigen, klimaatdeskundigen, etc. aan tafel, maar het sociaal domein wordt vergeten. Het idee leeft dat het sociaal domein zich alleen bezighoudt met de inwoners die problemen hebben, maar dat is maar een klein deel van het werk. Het sociaal domein gaat over werk, over een gezonde leefomgeving, etc. Het zijn de factoren die preventief werken, die zorgen dat er geen problemen ontstaan.
Erkenning vanuit het management
Samenwerking wil wel eens stokken, omdat de spelers aangeven er geen tijd voor te hebben. Het is daarom vanuit het management belangrijk specifiek mensen aan wijzen die de samenwerking gaan stimuleren. Soms komen medewerkers vanuit het sociaal domein moeilijk uit hun comfortzone en soms zien ze het nut ook niet. Daarom is het extra belangrijk dat spelers erop worden gewezen dat ook hun bijdrage gevraagd is bij een fysiek project. Ook de collega´s uit het sociaal domein moeten inzien dat met hun input voor het fysieke domein indirect ook weer het sociaal domein geholpen wordt.
Andere invalshoeken om te komen tot een verbinder
In de praktijk kan de wens voor een verbinder ook vanuit de samenleving ontstaan. Het voorbeeld werd aangehaald dat voor een bepaald project er zowel een projectleider uit het sociaal domein bestond en uit het fysieke domein. De woningbouwcorporatie had graag één aanspreekpunt voor zowel de fysieke als de sociale vraagstukken. Het aanbieden van gemeente eigen data kan ook helpen sociaal en fysiek bij elkaar te brengen. De data geeft inzicht in de gemeente en doet zowel fysiek als sociaal beseffen dat het een gemeenschappelijke opgave is, een gebiedsgerichte opgave.
Samengevat vijf tips
- Maak direct een breed projectteam, met zowel fysiek als sociaal
- Meet de samenwerking
- Wees assertief vanuit het sociaal domein
- Wees bewust dat het sociaal domein preventief problemen in de fysieke leefomgeving voorkomt
- Het management moet een verbinder aanwijzen
Deze bijeenkomst werd georganiseerd door de VPNG vakgroep ´Verbinding fysiek-sociaal´. De opname van deze bijeenkomst kan je terugkijken.