5 september was Lammy Roest van de gemeente Heerenveen te gast. Lammy heeft in 2019 als griffier een vernieuwend participatieproces begeleid in de gemeente Staphorst. Een oud schoolgebouw was niet meer nodig en de gemeente Staphorst heeft aan de inwoners zelf gevraagd wat er moest gebeuren met het terrein.
College en gemeenteraad
Het begon met het voorstel in het licht van de drie rollen die een gemeente heeft, de volksvertegenwoordigende rol, de kaderstellende rol en de controlerende rol. Men was op zoek naar een vernieuwende invulling, ook in het kader van de komende omgevingswet, van de volksvertegenwoordigende rol. Hiertoe werd Ference van Damme van Bureau Vers Bestuur, een onderdeel van de provincie Overijssel, uitgenodigd. Ference wist de gemeenteraad enthousiast te krijgen met het voorstel om inwoners zelf, in vertrouwen, te laten beslissen over ´iets´. Op dat moment was nog niet bekend waarover.
Het college en de raad hebben vervolgens zelf meer dan 30 onderwerpen ingebracht die volgens hen in aanmerkingen konden komen voor dit participatie-experiment. Na prioritering kwam een gebied ter grote van drie voetbalvelden naar voren van een oud schoolgebouw. Dit lag dicht bij de mensen en was tastbaar. De omvang van het project en de financiën waren beheersbaar en ongeacht de uitkomst, er konden “geen rampen” ontstaan. Slechts één fractie was het niet eens met deze keuze. Richting raad en college werd duidelijk vastgelegd dat dit experiment bedoeld was om ervan te leren, iets dat in het hele proces nog een aantal maal opnieuw duidelijk moest worden gemaakt. In één tekening werden alle kaders vastgelegd. De raad was eigenaar van het participatieproces en zij voelden zich ook echt eigenaar van het proces. De gemeentelijke organisatie en het college werd er goed bij betrokken.
Het proces
Inwoners mochten dus zelf ideeën inbrengen wat er op de locatie zou moeten komen. Tijdens de eerste publieksbijeenkomsten was dit nog een gewenningsproces voor alle deelnemers. Inwoners zijn gewend om te “gaan luisteren naar wat de gemeente voorstelt” en nu werden de deelnemers gevraagd zelf actief te worden en zelf met voorstellen komen. De gemeente had geen voorstellen. Ook de aanwezige raadsleden voelden zich in het begin erg ongemakkelijk, omdat het anders ging als normaal. Het was voor de projectgroep in het begin alle zeilen bijzetten om zowel raadsleden, collega´s en inwoners te faciliteren. Na deze eerste cultuurschok kwamen inwoners met maar liefst meer dan 40 ideeën. Op twee initiatiefbijeenkomsten mochten alle inbrengers hun idee vervolgens promoten en er waren experten, zoals makelaars en financiers aanwezig om vragen aan te stellen. De gemeente controleerde de ideeën op (financiële) haalbaarheid. Op basis van de uitkomst van deze bijeenkomsten werden vier ideeën geselecteerd door de inwoners. Deze vier plannen werden overal in de media flink gepromoot, door de gemeente, en ook door de inwoners zelf. Het was mooi om te zien dat zowel individuen als groepen opstonden om actief een bepaald idee te promoten. De gemeente hoefde op dit vlak steeds minder te doen, de inwoners werden zelf steeds actiever. Tijdens dit proces hoefde de gemeente alleen nog maar in de gaten te houden dat iedereen bij de feiten bleef. Na deze promotieperiode kwam een verkiezingsavond. Ruim 800 inwoners van Staphorst hebben op deze avond hun stem uitgebracht, compleet met officiële stembussen en stemmentellers. Eerst op één van de vier plannen en daarna op de twee overgebleven plannen. Uiteindelijk is met een zeer hoog percentage gekozen voor een combinatie van een zorgcomplex, starterswoningen en een kinderboerderij.
Houd je aan je woord
Door ervoor te zorgen dat je tijdens het gehele proces alle initiatiefnemers van ideeën serieus neemt en het participatieproces zorgvuldig uitvoert zullen alle initiatiefnemers, van wie het plan het niet gehaald heeft, uiteindelijk makkelijker kunnen accepteren dat de meerderheid kiest voor een ander plan. In Staphorst was het bovendien mooi om te zien dat de raad zich aan zijn woord heeft gehouden en de uitkomst van dit participatie-experiment volledig heeft geaccepteerd, ondanks dat het gekozen plan betekent dat de gemeente jaarlijks terugkerende kosten heeft door het zorgcomplex.
Dit was een bijeenkomst vanuit de vakgroep Participatie. De biibehorende presentatie kan je downloaden. De opname van deze bijeenkomst kan je vanaf 11 september terugkijken.