De VPNG heeft drie tools ontwikkeld die gemeenten kunnen gebruiken ter ondersteuning bij participatietrajecten. 17 februari kwam een groot aantal gemeenten bij elkaar om gezamenlijk te bekijken hoe ze de tools kunnen inzetten. Jolanda, Riëtte en Gert van de gemeente Emmen namen het voortouw door te vertellen hoe zij de tools THiNK! Consistent en THiNK! Twice gebruiken.
Enrico Kraijo van de VPNG startte het webinar met de achtergrond van de tools. Destijds was Wouter Bosch omgevingsmanager bij de gemeente Kampen. Hij moest aan de slag met participatie en ontdekte dat hij steeds dezelfde soort vragen kreeg. Dit bracht hem op het idee om tezamen met andere gemeenten een tool te maken die elke gemeente kan ondersteunen met de participatie. Deze tool kreeg de naam THiNK!. Uiteindelijk zijn het drie tools geworden, THiNK! Consistent, THiNK! Twice en de THiNK! toolbox.
THiNK! Consistent is een soort participatie quick scan. THiNK! Twice helpt je nadenken over een participatieplan. De toolbox bevat tientallen instrumenten die je kunnen helpen bij participatiestappen.
De gemeente Eindhoven heeft ondertussen de inhoud van de tools geïntegreerd op hun eigen gemeente-website, zodat inwoners de tools kunnen gebruiken bij participatietrajecten. De tool geeft initiatiefnemers aan wat er van ze verwacht wordt qua participatie. De gemeente Emmen is hier nu ook mee bezig en wil laten zien hoe andere gemeenten ook THiNK! op hun site kunnen toepassen. Bij een participatietraject moet de initiatiefnemer van een plan immers een degelijk participatieplan hebben en als gemeente moet je ook één taal spreken, consequent zijn, bij de verschillende trajecten. THiNK! helpt hierbij.
Emmen
Volgens de omgevingswet is het wenselijk dat initiatiefnemers aan participatie doen. Als de initiatiefnemer een inwoner of organisatie is, kan je als gemeente de initiatiefnemer faciliteren. De vorm van participatie die de initiatiefnemer kiest, is vrij. In het participatieverslag wil echter je kunnen teruglezen wie bij de participatie betrokken waren, wat de uitkomsten daarvan waren en wat ermee is gedaan. Je moet dus laten zien dat je rekening hebt gehouden met de diverse belangen en dat je een weloverwogen afweging hebt gemaakt om te komen tot het eindresultaat. Participatie is overigens niet verplicht, maar wel zeer wenselijk en bij bepaalde initiatieven vereist de gemeente Emmen een participatieverslag. Als gemeente zal je initiatiefnemers moeten verleiden te participeren, en ga het ze niet verplichten. Start bij initiatieven het liefst zo vroeg mogelijk het participatietraject.
Aangezien in Emmen, zoals bij veel gemeenten, een schaarste is aan capaciteit, menskracht, wil je met zo min mogelijk inzet van de gemeente, zoveel mogelijk uit de participatie halen. Bij deze aanpak is het zinvol aan te sluiten bij wat er al bestaat aan ondersteuning bij participatie.
In Emmen is een projectgroep opgezet om het participatieproces uit te werken. In deze groep zat een opdrachtgever, een vergunningverlener, gebiedscoördinator, beleidsadviseur, planologisch juridisch medewerker, een ontwerper openbare ruimte, een juridisch adviseur en een communicatieadviseur. Ieder lid van deze groep is gevraagd de link aan te geven tussen participatie en zijn of haar vakgebied. Bij de vorming van deze groep is veel geïnvesteerd om elkaar te leren kennen, zodat ieder dezelfde begrippen gebruikt en men elkaars cultuur begrijpt. Door alle vakgebieden erbij te betrekken, wordt de opzet van participatie binnen de gemeente nu al breed gedragen.
De projectgroep kijkt wat er al beschikbaar is voor participatie en wat men nog minimaal nodig heeft. Er worden proefprojecten gedaan en er werden ondersteunende tools gezocht. De projectgroep kwam tot de conclusie dat velen aan participatie doen, intern en extern, op een eigen wijze, maar ook eigenwijs. Men kwam intrinsieke en extrinsieke motivaties tegen. Ook kwam men tot de conclusie dat participatie maatwerk blijft, en dat je voor ogen moet hebben dat draagvlak niet hetzelfde is als participatie.
Belangrijk voor de participatie is op welke trede van de participatieladder je staat.
5. Meebeslissen
4. Coproduceren
3. Adviseren
2. Raadplegen
1. Informeren
-1. Decoratie
-2. Manipulatie
-3. Afkopen
Wanneer je bij een initiatief de inwoners aan het einde van het traject nog kort de mogelijkheid geeft om vragen te stellen, wat nog altijd veel gebeurt, dan ben je bezig met decoratie.
Uit de proefprojecten bleek dat je zo vroeg mogelijk bij een initiatief moet starten met participatie. Voor sommige initiatiefnemers is het wennen en het is zeker ook spannend voor sommige ambtenaren.
Faciliteren
Als gemeente faciliteer je een initiatiefnemer bij zijn plan, maar de initiatiefnemer moet het wel zelf doen en beslissen hoe hij de participatie vormgeeft. De participatie moet echter zorgvuldig, transparant en kwalitatief plaatsvinden en daarvoor is de inzet van THiNK! ideaal. De initiatiefnemer kan de vragen uit THiNK! invullen en daarmee krijgt hij een participatiemaatwerkadvies aangeleverd. THiNK! geeft de initiatiefnemer houvast over wat van hem of haar verwacht wordt. Het is belangrijk dat een initiatiefnemer duidelijk weet wat verwacht wordt, want er zijn genoeg voorbeelden van initiatiefnemers met slechte en onbruikbare participatieverslagen.
THiNK! bestaat uit een aantal vragen en middels een algoritme komt op basis van de antwoorden die de initiatiefnemer geeft hier een participatieadvies uit. De standaard THiNK! tools stellen de vragen die uitgewerkt zijn door tientallen gemeenten. Wanneer je als gemeente de tool op de eigen website zet, kan je deze standaard vragenlijst hanteren, maar het is ook mogelijk de vragen nog enigszins aan te passen.
De gemeente Emmen vraagt zich af hoe je initiatieven die je vanuit de gemeente graag zou zien, kunt aanwakkeren en ondersteunen. Daarnaast leeft het idee een vaste groep inwoners of een stichting te formeren die initiatiefnemers kan helpen bij de participatie. Een deelnemer geeft aan dat de Stichting ‘De coöperatieve samenleving’ bestaat die al in veel gebieden burgers helpt hun eigen leefomgeving in te richten en zij kunnen initiatiefnemers ondersteunen. Ook wordt het idee van een participatieraad of de samenwerking met dorpsraden geopperd. Tevens is het niet ondenkbaar dat nieuwe bedrijven de middelgrote en grote initiatiefnemers gaan ondersteunen in het participatietraject. Emmen vraagt zich af of je als gemeente deze vercommercialisering van de participatie wel wilt, anderen zien dat dit hoort bij het loslaten van het participatieproces.
Initiatieven vanuit de gemeente
Een groot aantal gemeenten gebruikt THiNK! Consistent intern. Tijdens dit webinar werd aangegeven dat de tool bijvoorbeeld ook binnen de raad gebruikt wordt en dat het de raadsleden helpt om met elkaar over initiatieven te praten. De tool geeft geen antwoorden, maar geeft je stof tot nadenken, het laat je standpunten onderbouwen, waardoor je met betere oplossingen komt.
Eindhoven
In Eindhoven kunnen initiatiefnemers eerst een tool invullen die gebaseerd is op THiNK! Consistent. Hieruit blijkt onder andere hoe groot het gewenste participatietraject moet zijn en welke ingrediënten in het participatieplan zouden kunnen zitten. Vervolgens komt een initiatiefnemer daarmee aan de intaketafel en aan deze tafel is participatie één van de te bespreken onderwerpen, naast bijvoorbeeld parkeren en groen. Aan de tafel krijgt de initiatiefnemer de verdere tools aangereikt die hem kunnen helpen bij de realisatie van het participatietraject.
Heb je vragen aan de sprekers van dit webinar van de gemeente Emmen, of wil je meer weten over hoe de gemeente Eindhoven dit is aangevlogen? Stel je vraag in het forum van de VPNG. Heb je dit webinar gemist? Kijk de opname terug in de 'Webinar gemist' sectie van het VPNG-platform. Alle bijeenkomsten en meer over participatie vind je terug bij de vakgroep 'Participatie'.