Participatieve Waarde Evaluatie
Barbara Verbeek verwelkomde voor dit webinar Niek Mouter van TU Delft, Zwanet van Kooten van de gemeente de Liemers en Michiel de Boer van de gemeente Leeuwarden. Barbara ging in gesprek met Niek over de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE). Zwanet van Kooten (gemeente De Liemers) en Michiel de Boer (gemeente Leeuwarden) vertelden hun ervaringen over de participatiemethode PWE.
Waarom de bijdragen van burgerparticipatie?
In de wetenschappelijke literatuur zijn er drie redenen om het burgerlijk volk te betrekken bij overheidsbeleid. De inhoudelijke redenen kunnen zijn dat de participatie van burgers kan leiden tot betere besluiten, de kennis die burgers inbrengen kunnen nog niet bekend zijn bij experts en beleidmakers. Burgers kunnen ook hun prioriteiten inbrengen bij de beleidsmakers, hierdoor kan een beleid beter afgestemd worden op de burgers waardoor het beleid kwalitatiever wordt. De normatieve reden houdt in dat er in een democratie niet alleen verkiezingen zijn, maar er ook burgers betrokken worden in de plannen die invloed kunnen hebben op hun dagelijks leven.
De instrumentele reden is essentieel, door goede participatie kan er meer acceptatie ontstaan voor een beleid en kan er meer vertrouwen ontstaan in de overheid. Bestaande participatie bestaat niet alleen in Nederland, maar wordt ook ingezet in de buurlanden zoals Duitsland, België of Noorwegen. Hier is Niek Mouter bekend mee, hij gaat deze landen af voor zijn werk en ziet hoe de burgerparticipatie wordt toegepast.
PWE-Methode
De PWE-methode is een andere manier voor burgers om te participeren, het is geen vervangende participatie manier zoals een bijeenkomst, maar doelt op een participerende manier voor een andere groep Nederlanders of inwoners. De deelnemers kunnen voor 15 minuten op de stoel van een politicus, bestuurder of beleidsmaker zitten.
- Stap 1. De deelnemers zien de belangrijkste beleidsopties, hier worden de mogelijke opties weergeven.
- Stap 2. De beperkingen worden op tafel gelegd, de beperkingen kunnen bestaan uit een bepaald budget of beleidsdoelen.
- Stap 3. De deelnemers moeten een keuze maken. Wat doet de deelnemer in de schoenen van een politicus, bestuurder of beleidsmaker. Hierdoor ervaren de deelnemers het dilemma waar de politicus, bestuurder of beleidsmaker te maken mee krijgt.
- Stap 4. Waarom is er welke keuze gemaakt? De deelnemers onderbouwen of motiveren hun keuze hierbij.
Waarom kiezen overheden vaker voor PWE?
Er heeft een onderzoek plaatsgevonden over waarom er vaker voor de PWE-methode gekozen wordt, hier deden negen cases aan mee. Er kwamen vijf redenen uit, één hiervan is dat een burgerparticipatietraject door alle stakeholders zoals journalisten, de gemeenteraad en actiegroepen geaccepteerd kan worden. Voor een goed burgerparticipatietraject zijn er vijf cruciale voorwaarden:
- De groep deelnemers moet een representatieve groep zijn voor de inwoners. Is dit niet het geval? Daalt het vertrouwen bij de raadsleden bijvoorbeeld.
- De PWE staat altijd open voor de inwoners. Als de PWE een gesloten participatie is, dan trekken de inwoners de participatie in twijfel doordat er vanuit hun kant geen stem gegeven kan worden.
- De stakeholders worden betrokken in het ontwerp van de raadpleging. Gebeurt dit niet? Kan er vanuit verschillende kanten ontevredenheid ontstaan doordat niet iedereen het ermee eens was.
- Alle ontwerpkeuzes moeten worden onderbouwd. Er is een uitgebreid metrologie document waarin alle keuzes onderbouwd worden en hoe de raadpleging ontworpen is.
- De uitkomsten van de PWE moeten bruikbaar zijn voor beleidsmakers. Als dat niet van toepassing is en de beleidsmakers er niks mee kunnen zie je dat het vertrouwen van de inwoners daalt.
De Liemers: Samenleven met vluchtelingen
Zwanet van Kooten van de gemeente De Liemers maakte gebruik van de PWE met als onderwerp opvanglocaties voor vluchtelingen. De gemeente wilde weten wat de inwoners vinden van het samenleven met vluchtelingen, ongeacht etniciteit of vluchtgebied. Tijdens de informatiebijeenkomsten stonden de voorstanders en tegenstanders het meeste tegen elkaar, maar de mensen die in het midden stonden zeiden eigenlijk niets. De gemeente was benieuwd naar de mening van de mensen die in het midden stonden.
Waarom heeft de gemeente De Liemers gekozen voor de PWE? De gemeente wilde weten wat de "stille middenmoot" vond. Veel mensen durfden niet hun mening te uiten, omdat ze bang waren voor kritiek of zich gedwongen voelden een kant te kiezen. De volgende reden voor de gemeente De Liemers is dat een beleid anders ontvangen kan worden in de samenleving dan dat bedoeld is, hiernaast kan het beeld van hoe het beleid ontvangen wordt niet goed terechtkomen bij de gemeente. De gemeente is daarom gaan onderzoeken wat de samenleving ervan vond en wat er beter kon. Dit waren twee grote motieven voor de gemeente De Liemers om gebruik te maken van de PWE.
Hoe deed de gemeente De Liemers hun onderzoek? Ze zochten contact met verschillende instanties zoals het COA, VluchtelingenWerk, huisartsen, taalscholen en interne collega's van bijvoorbeeld de afdeling veiligheid en wonen. Het onderzoek met de burgers verliep doormiddel van 2000 schriftelijke enquêtes naar inwoners. Dit kostte erg veel tijd doordat de enquêtes gemaakt, verstuurd en verwerkt moesten worden. Om de communicatie zo toegankelijk mogelijk te maken voor iedereen is de gemeente posters gaan maken en breder gaan communiceren. Dit deden ze zodat iedereen mee kon doen, denk bijvoorbeeld aan jongeren, vluchtelingen en laaggeletterden.
Wat voor effect had de enquête? De enquête had een reactiepercentage van 4%, dit was genoeg om een goede conclusie te trekken. De belangrijkste uitkomsten waren dat de vluchtelingen zo spoedig mogelijk de Nederlandse taal en cultuur leren en accepteren, de vluchtelingen moeten een bijdrage leveren aan de samenleving - denk hierbij aan een opleiding of een baan - en tot slot wil men dat de veiligheid rond opvanglocaties goed wordt opgepakt.
De tegenstanders wilden vooral beter geïnformeerd worden. De gemeente heeft daardoor besloten extra aandacht te besteden daaraan door concrete plannen op te stellen en die te bespreken met de gemeenteraad. De raad kreeg daardoor een grotere rol om richtlijnen te geven.
Leeuwarden: Energie en warmte
Michiel de Boer van de gemeente Leeuwarden vertelde hoe zij de PWE gebruikten voor een nieuw energiebeleid. Het college wilde 60% CO2-reductie bereiken, in lijn met het landelijke doel. Ze gebruikten de PWE om inwoners te vragen wat zij belangrijk vinden.
Waarom koos de gemeente Leeuwarden voor de PWE? De gemeente wilde meer dan een simpele enquête. Met de PWE konden de inwoners duidelijker keuzes maken over beleidsuitgangspunten en duurzame energie. De PWE-methode gaf diepere inzichten dan een gewone enquête.
Hoe paste de gemeente Leeuwarden PWE toe? Dit deden ze door 8000 brieven te sturen naar een willekeurige groep inwoners. Dit had een reactiepercentage van 8,4%. De enquête stond tevens ook open voor iedereen, doormiddel van promotie via posters, kranten en energie coöperaties. Uiteindelijk vulden 847 extra mensen de enquête in.
Wat leverde de PWE-methode de gemeente Leeuwarden op? Er moet goed nagedacht worden over de vraagstelling. Ze vroegen zich af wat een andere vraagstelling voor effect zou hebben op de antwoorden, door dit aan te houden werden de vragen scherp en beter bruikbaar. De PWE liet Leeuwarden inzien wat de inwoners belangrijk vinden en gaf de gemeente een richting voor het nieuwe energiebeleid.