Belang en Succes
Vorige week stond ik in mijn blog stil bij de vraag waarom de THiNK-Toolbox toe was aan een uitbreiding. Ik schreef over doelgroep-specificatie en onderwerpen-specificatie en kwam tot de conclusie dat wanneer er meer Tools aanwezig zijn deze onderwerpen beter tot zijn recht komen en er sneller wordt gekomen op de juiste tool zodat het participatieproces wordt versneld. Deze week wil ik een stap terug doen. Vorige week heb ik het kort gehad over waarom participatie nodig is, maar vandaag wil ik het uitgebreider over de doelen en belangen van participatie hebben. Deze belangen zijn niet onomstreden en om die redenen sta ik vandaag ook kort stil bij welke criteria er gelden voor een succesvol participatietraject.
Waarom doen?
Want waarom is er zo´n belang op burgerparticipatie?, er zijn immers ook zat redenen te bedenken waarom er beter geen gebruik kan worden gemaakt van burgerparticipatie. Zo kost het tijd en geld, kan het leiden tot onuitvoerbare uitkomsten, het kan zich tegen een voorgenomen besluit of organisatie keren en het zorg voor een verlies van controle. De eerste vrij basale reden is dat participatie een plicht wordt in de nieuwe omgevingswet en in sommige gevallen al is. Dit zou echter niet de hoofdreden moeten zijn. In de geschreven literatuur worden er 3 hoofdstromen genoemd waarom overheidsorganisaties belang hebben bij een goede burgerparticipatie.
De eerste reden hiervan is dat de kwaliteit van het uiteindelijke besluit omhoog gaat. Inzichten van burgers zorgen voor een grotere mate van informatie, en vaak ook betere informatie (zij weten het best wat speelt in hun buurt) en daarmee voor een beter besluit. De tweede reden is het democratisch recht. Burgers hebben als mede-eigenaar van het publieke domein het recht om mee te beslissen wat er in hun omgeving gebeurd. De enkele stem eens in de zoveel jaar doet hier niet voldoende recht aan, om de democratische legitimiteit te waarborgen zullen burgers in meerdere stadia moeten worden meegenomen. Een derde spoor is dat wanneer wanneer burgers worden meegenomen in het proces er aan het eind meer acceptatie is van het eindbesluit. Dit hoeft niet te betekenen dat alle aangedragen ideeën moeten worden overgenomen, maar wanneer de argumenten worden gehoord zal het uiteindelijke besluit beter worden begrepen. Dit maakt de uitvoering van deze besluiten dan ook makkelijker en efficiënter.
Echter, wanneer burgerparticipatie processen verkeerd worden aangevlogen kan het er juist voor zorgen dat het tegengestelde effecten bereikt. Zo kan een kwalitatief slecht participatieproces er juist voor zorgen dat de inwoners vertrouwen in een besluit of zelfs de verantwoordelijke overheid verliezen en er tegen in verzet gaan.
Hoe dan doen?
Maar wat maakt dan een participatieproces succesvol? Vandaag bespreken 3 factoren die kunnen bijdragen aan een succesvol participatieproces. Allereerst is het van belang dat de verwachtingen van van beide partijen gelijk zijn. Als er duidelijke afspraken zijn over het proces komen burgers aan het eind niet voor verrassingen te staan waardoor ze het vertrouwen kunnen verliezen. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat er aan de voorkant duidelijk wordt gemaakt waarover kan worden ´geparticipeerd´ en wat er wordt verwacht van iedere deelnemer. Ten tweede is het van belang dat participatie niet wordt gezien als een ´moetje´, dus niet alleen als afvinkgebeurtenis om daarna weer verder te gaan met het proces. Participatie moet geen eindstuk van het besluitvormingsproces zijn, maar continue terugkomen. Het is dus van belang dat belanghebbende op tijd (vroeg) worden meegenomen in het proces. Een laatste belangrijk criteria dat ik vandaag wil bespreken is de responsiviteit van de inbreng van de deelnemers. Wanneer deelnemers het idee krijgen dat er niets met hun inbreng wordt gedaan kan dit leiden tot vermindering van het vertrouwen en ervoor zorgen dat in een volgend proces zij helemaal niet meer mee willen doen. Dit betekend niet dat deelnemers een veto-recht verwachten, maar wel dat hun argumenten worden begrepen en serieus worden meegewogen.
Burgerparticipatie biedt dus kansen, maar als er geen aandacht wordt besteed aan het inrichten van het proces ervan kan het ook veranderen in een valkuil. Door de THiNK-Toolbox uit te breiden kunnen publieke projectmanagers sneller de juiste Tool vinden die past binnen het participatieproces, dit is echter niet het enige vereiste. Zoals hierboven besproken is het dus belangrijk om voorafgaand aan het participatieproces duidelijke afspraken te maken, de deelnemers het gevoel geven dat het participatieproces geen ´moetje´ is, hen in een vroeg stadium betrekt en de inbreng van de deelnemers serieus meeneemt in het besluitvormingsproces.
Meer lezen?
Brauw de, C.; van Amstel-van Saane, M.; de Cock Buning, T. Burgerparticipatie in Het Omgevingsrecht Zet De Regulering - Nu En in De Omgevingswet - Aan Tot Het Instellen Van Bezwaar En Beroep? Tijdschrift Voor Omgevingsrecht 2013, 13 (4), 143–153 DOI: 10.5553/TO/156850122013013004003.
Lowndes, Vivien, Pratchett, Lawrence, Stoker, Gerry. (2006). Diagnosing and Remedying the Failings of Official Participation Schemes: The CLEAR Framework. Social Policy and Society, 5(2), 281–291. https://doi.org/10.1017/S1474746405002988