Stiekem sturen; Metagovernance
In mijn blog van vorige week heb ik het gehad over zelforganisatie. Deze zelforganisatie kan bestaan uit burgerinitiatieven. Ik heb het gehad over de voordelen en nadelen ervan en concludeerde dat er in geslaagde burgerinitiatieven een groot potentieel zit als het gaat om het aanpakken van maatschappelijke (lokale) problemen. Zo weten bewoners het beste wat er speelt in hun buurt, zorgen burgerinitiatieven voor een grote burgerbetrokkenheid, kan het nieuwe sociale identiteiten realiseren en heeft het een positief effect op de democratische legitimiteit. Echter geeft het wel minder controle aan de (lokale) overheid en heb je geen garantie op de continuïteit van burgerinitiatieven. Om deze reden kijken we vandaag naar hoe je als overheid hierop kunt sturen; met behulp van het toverwoord; metagovernance.
De vicieuze cirkel
Complexe maatschappelijke problemen laten zich niet vanuit buitenaf sturen. Dus om dit soort problemen aan te pakken is er een mate van zelfsturing noodzakelijk. Echter is zelfsturing onvoorspelbaar en kan mogelijk zelfs ongewenst zijn. Dus hoe zorgen we ervoor dat maatschappelijke doelen en waarden blijven gewaarborgd binnen zelfsturing? Moet je dan als overheid toch gaan interveniëren? Dan kom je weer uit bij stap 1, deze problemen laten zich niet sturen van buitenaf. Toch is er een oplossing; metagovernance. Dit laat zich het beste definiëren als het ‘’stiekem’’ bijsturen van zelforganiserende netwerken (of initiatieven)om zo tot een grotere maatschappelijke waarde te komen.
Soorten metagovernance
Grofweg bestaan er twee verschillende soorten metagovernance; hand-on metagovernance (ook wel soft-metagovernance) en hand-off metagovernance (ook wel hard-metagovernance). Bij soft-metagovernance ben je als overheid nog zichtbaar en is face-to-face contact met het initiatief ook mogelijk. Denk hierbij aan faciliteren zoals het mediëren van conflicten van verschillende groepen binnen de zelforganisatie of ervoor zorgen dat verschillende groepen met elkaar in contact worden gebracht. Daarnaast kan soft-metagovernance ook bestaan uit het participeren van de (lokale) overheid, bij deze vorm is er iemand fysiek aanwezig tijdens het proces.
Bij hard-metagovernance wordt er nog meer overgelaten aan het zelfsturende initiatief. De (lokale) overheid trek dan als het ware echt zijn handen er van af. Door toch te sturen kunnen zij het institutionele design waarin het netwerk opereert aanpassen. Daarnaast kan er ook gebruik worden gemaakt van framing. Hierin wordt geprobeerd de omgeving waarin het netwerk (of burgerinitiatief) zich bevindt zo te definiëren dat er naar een bepaalde uitkomst wordt gestuurd.
Strategieën voor metagovernance
Strategieën om metagovernance toe te passen kunnen komen vanuit verschillende perspectieven, of beter gezegd onder verschillende ‘’schaduwen van hiërarchieën’’. Zo heb je de ‘’welwillende schaduw’’ en de ‘’bedreigende schauduw’’. Vanuit beide zienswijze kunnen burgerinitiatieven tot een succes worden geholpen, de één is dus niet per se beter dan de ander.
De ‘’bedreigende schaduw’’ gaat vooral gepaard met een controlerende en prestatiegerichte sturing. Burgerinitiatieven worden op deze manier bijvoorbeeld gemonitord met behulp van prestatiegerichte systemen. Of er worden aan de voorkant heel erg duidelijke kaders gesteld waarbinnen het burgerinitiatief zijn eigen autonomie heeft.
Bij de ‘’welwillende schaduw’’ wordt er vooral op een netwerkende en responsieve manier gestuurd. Je kunt hierbij denken aan ondersteunde acties als het verstrekken van extra informatie of steun in middelen in de vorm van geld of een gebouw. Daarnaast kan er vanuit deze zienswijze ook worden gestuurd op framing en storystelling, dus het burgerinitiatief neerzetten als een inspirerend verhaal.
Sturen aan wal
Het blijft lastig, om een deel van de controle uit handen te geven aan groepen die in eerste instantie niet grote politieke verantwoordelijkheden hebben en waarvan je geen garantie hebt wat betreft continuïteit. Toch kunnen ze heel voordelig zijn wanneer ze succesvol worden ingevuld. Met behulp van metagovernance zit je niet midden in het initiatief maar probeer je als het ware bij te sturen aan wal. Of dat altijd goed gaat is natuurlijk te bezien, maar kijkend naar het potentieel van zelforganisatie zeker het proberen waard.
Vragen of opmerkingen? Mail Mij!
Meer lezen?
Soorten metagovernance:
Sørensen, E. (2006), Metagovernance The Changing Role of Politicians in Processes of Demo-cratic Governance, The American Review of Public Administration, 36(1), 98-114.
Strategieën voor metagovernance:
Nederhand, J.,Bekkers, V., and Voorberg, W. (2016). Self-Organization and the Role of Government: How and why does self-organization evolve in the shadow of hierarchy? Public Management Review, 18(7), 1063-1084.