Inloggen

Hoe zit het met de kostenbeheersing van jeugdzorg? Hoe worden beschikbare middelen ingezet en waar zitten mogelijkheden om bij te sturen? De leerkring over kostenbeheersing Jeugd is dé plek waar deze vragen gesteld kunnen worden en waar met elkaar naar oplossingen wordt gezocht. Onder leiding van Agnes Jonkman startte vandaag de digitale aftrap waarin het jeugdzorgsysteem werd besproken.

Na een korte introductie diende een presentatie van onderzoekscollectief ‘Follow the money’ over een grootschalig onderzoek naar het jeugdzorgstelsel als start van de leerkring. Op basis hiervan gingen deelnemers in kleinere groepen met elkaar in gesprek over praktijkervaringen, zorgen die zij ervaren of over belangrijke onderwerpen die zij tegen het licht willen houden.

Waar blijft het geld van de jeugdzorg?
Vanuit het platform voor onderzoeksjournalistiek ‘Follow the Money’ wordt onder andere door Margot Smolenaars en Judith Spanjers groot onderzoek gedaan naar hoe de middelen in de jeugdzorg worden besteed.

Margot begon dit onderzoek nadat zij in 2018 van dichtbij meemaakte hoe moeilijk het voor ouders is om hun kinderen terug te krijgen nadat zij bij pleegouders zijn geplaatst. Margot merkte dat dit niet veroorzaakt werd door één probleem, maar dat het jeugdzorgsysteem op vele fronten piepte en kraakte. Zij vond het belangrijk dat er een grootschalig, landelijk onderzoek zou komen, want inmiddels krijgt maar liefst 1 op de 8 kinderen jeugdzorg. Twintig jaar geleden was dit 1 op de 27, dus we mogen stellen dat het jeugdzorgstelsel er niet op vooruit is gegaan.

De start van het onderzoek van Follow the Money werd gebaseerd op eerder onderzoek van het rijk in samenwerking met de VNG, maar ook op de methode van KPMG. KPMG was, op verzoek van de Tweede Kamer, bezig met een breed opgezet onderzoek waarin onder andere werd gekeken naar de producten binnen jeugdzorg, het aantal kinderen en de aanbieders. De methode van KPMG werd de basis voor de methode die Follow the Money gebruikte voor hun onderzoek waarvoor 155 gemeenten om data werd gevraagd. Hoe besteden zij bijvoorbeeld de beschikbare middelen?

Uiteindelijk hebben van de 155 gemeenten (maar) 20 gemeenten deelgenomen aan het onderzoek van Follow the Money en wordt van 30 gemeenten nog input verwacht. Uit de resultaten van de deelnemende gemeenten kunnen een aantal interessante lessen worden getrokken:

  • Goed geïnformeerde ambtenaren in het sociale domein die weten wat jeugdzorg is, welke oplossing bijdraagt aan welk probleem en hiermee aan de slag kunnen.
  • Neem geen genoegen met de rol van pinautomaat. Zorg ervoor dat je niet alleen betaalt, maar ook checkt wat écht nodig is en kijkt waar het geld naartoe gaat.
  • Bemoei je in een vroeg stadium met de toevoer naar jeugdzorg. Voorbeelden: wees betrokken bij de casus, houd nauw contact met huisartsen en probeer te achterhalen welke gezinnen in beeld zijn.
  • Durf nee te zeggen. Is er sprake van een tijdelijk probleem of een lichtere problematiek? Durf dan de vraag te stellen “Wat als we niks doen?” of ga met ouders in gesprek en vraag naar hun mening.

Naast het betrekken van gemeenten in het onderzoek, ging Judith Spanjers een stap verder. Zij deed onderzoek naar een groot tekort in de jeugdzorg in de regio Tilburg. Hiervoor maakte ze een diepte-analyse waarvoor ze jaarrekeningen van maar liefst 121 zorgaanbieders (jeugdzorgbedrijven en stichtingen) onderzocht.

Hierbij ontdekte ze al snel één van de grote knelpunten die bijdraagt aan de tekorten in de jeugdzorg, namelijk dat er relatief veel winst wordt gemaakt door deze zorgaanbieders. Judith noemt jeugdzorg gekscherend ‘een gat in de markt’. Maar hoe kan dit? Omdat ons systeem dit mogelijk maakt. Bedrijven mogen (veel) winst maken en doen hiermee niets illegaals. Hoe ze deze winsten kunnen maken, zou een gemeente moeten achterhalen aan de hand van o.a. jaarrekeningonderzoek, declaraties en ervaringen van cliënten. Er zou te weinig zorg geleverd kunnen zijn of de gemeente betaalt bijvoorbeeld een hoog tarief waardoor winst gemaakt kan worden. Als je als gemeente deze winsten onwenselijk vindt, dan zul je daar aan de voorkant duidelijke afspraken over moeten maken. Een lagere winst of verlies wil overigens niet zeggen dat het bedrijf minder zorggeld heeft overgehouden. Het geld kan namelijk via andere wegen alsnog naar de eigenaren vloeien.

Een achterliggend probleem – of zelfs een opkomende trend – is het bestaan – en de toename – van meerdere BV’s, VOF’s en eenmanszaken binnen een jeugdzorgbedrijf of stichting. Deze gecompliceerde structuren maken het traceren van geldstromen lastiger en maken nog eens duidelijk dat het jeugdzorgstelsel ingewikkeld en lastig te doorgronden is…

Kennisdeling binnen de groep
Deze conclusie kan ook getrokken worden uit de korte break-out sessies waarin deelnemers met elkaar konden praten over onderwerpen die hen binnen de jeugdzorg bezig houden.

Het blijkt dat mensen die iets te maken hebben het jeugdzorgstelsel – in welke functie dan ook – kampen met veel onduidelijkheid, maar vooral op zoek zijn naar oplossingen. Vanuit deze gemene deler willen zij zich samen inzetten voor:

  • een goed en soepel verloop van het jeugdzorgstel.
  • het krijgen van grip op de complexe situatie.
  • het voeren van goede gesprekken met de zorgaanbieders.
  • Het creëren van meer bewustzijn voor de huidige situatie en dit ombuigen in iets positiefs, want de potentie is er.
  • het gebruik van tools die men verder helpt.

De resultaten van het onderzoek van Follow the Money dragen bij aan het gezamenlijke doel dat de deelnemers van deze leerkring hebben; het naar beneden krijgen van de kosten voor jeugd en een positieve bijdrage leveren aan het jeugdzorgstel. Ieder op een eigen manier, vanuit een eigen expertise of rol.

Conclusies Leerkring
Deze eerste leerkring over jeugdzorg veel draagvlak heeft gecreëerd en nodigt uit om verder met elkaar in gesprek te gaan. Er is genoeg stof tot nadenken, genoeg inhoud om met elkaar te bespreken, maar vooral genoeg enthousiasme om deze leerkring het komende jaar meer invulling te geven.

Wil je meer te weten komen over deze bijeenkomst? Neem dan een kijkje op het forum.