Leerkring verduurzaming bestaande particuliere woningvoorraad

Wat is een leerkring? Een leerkring kun je zien als een samenwerkingsverband tussen een leerkring begeleider, een (ervarings-)deskundige en een groep geïnteresseerde deelnemers. Het onderwerp van de leerkring werkt als verbindende factor en nodigt uit tot het delen van kennis en inspiratie.

Triple-A introductie
Na een korte introductie van leerkringbegeleider Enrico Kraijo – en een kennismaking in kleinere groepen – was het aan Erwin Mlecnik van de TU Delft om meer te vertellen over de Triple-A aanpak. Triple-A is een Europees onderzoeksproject waarin Nederlandse, Vlaamse, Noord-Franse en Engelse lokale overheden waardevolle ervaringen opbouwen. Dit project test in de praktijk hoe particuliere huiseigenaren gemotiveerd kunnen worden om te investeren in duurzaamheid, maar ook hoe gemeenten hierin kunnen ondersteunen.

Triple-A aanleiding

Uitdagingen gemeenten
Om te voldoen aan de klimaatdoelstellingen uit het Klimaatakkoord dienen gemeenten te kijken naar oplossingen in hun woningvoorraad. Hierbij worden zij geconfronteerd met specifieke doelen als:

• Particuliere woningeigenaren moeten meer energiebesparende renovatiemaatregelen toepassen
• Het aantal renovaties moet stijgen van 1% naar ongeveer 3%
• Lokale renovatie hubs moeten worden uitgebouwd om mensen te ontzorgen
• Een specifiek plan per wijk of district opzetten
• Woningeigenaren (en investeerders) moeten verleid worden om te investeren in een eigen woning

Instrumenten gemeenten
Naast het behalen van specifieke doelen zijn een juiste organisatie en communicatie ook uitdagingen voor gemeenten. Naast de inzet van subsidies en regels zijn zij op zoek naar andere instrumenten die bijdragen aan de opdracht om woningeigenaren te verleiden om meer renovatiemaatregelen toe te passen.

Zo is vanaf 2015 de inzet van ‘energieloketten’ gestart met als doel om de vraag van burgers te matchen met het lokale aanbod en lokale energie-initiatieven. Dit werd ondersteund door de VNG en zou fysiek of digitaal en regionaal of per gemeente ingezet worden. In maart 2017 constateerde de VNG meerdere tekortkomingen in de inzet van de energieloketten en is met deze uitkomsten het Triple-A project gestart.

Om antwoord te geven op de vraag hoe gemeenten woningeigenaren kunnen verleiden om meer renovatiemaatregelen toe te passen, maar ook om zelf ervaringen te ontwikkelen, was het aan gemeenten om te starten met het ontwikkelen en testen van:

• Financiële stimuli en regels voor wijken/districten zodat de opschaling van het aantal renovaties kan worden bereikt
• Het verhogen van bewustzijn van eigenaar-bewoners, zowel online als fysiek in doelgebieden
• Een co-creatie met lokale partijen voor het realiseren van een eenvoudige toegang tot oplossingen
• Communicatie om eigenaar-bewoners effectief te verleiden

Triple-A methode

Awareness + Access = Adaption of low-carbon technologies by homeowners

Het beter stimuleren van bewoners vanuit gemeenten kan pas als je weet hoe bewoners beslissingen nemen over woningrenovaties. In dit beslissingstraject gaan bewoners door een klantreis:

• Awareness: in deze fase weten bewoners vaak nog niet dat zij moeten renoveren. Zij kunnen gestimuleerd worden door ze in contact te brengen met bewoners die al gerenoveerd hebben en succes behaalden of door het energiegebruik beter in kaart te brengen.
• Attitude: in deze fase zijn mensen op de hoogte van renovatie, maar moeten zij nog overtuigd worden. Dit kan door in te gaan op specifieke situaties zoals het zichtbaar maken van kostenbesparing en verhoging van de investeringswaarde.
• Access: in deze fase zijn bewoners overtuigd dat zij renovatiemaatregelen moeten nemen, maar hebben zij toegang nodig tot de verschillende oplossingen. Denk hierbij aan (bestaande) financiële incentives, maar ook het aanbevelen van ervaren uitvoerders.
• Aid & Action: in deze fase loopt het renovatieproces, maar hebben bewoners behoefte aan verdere ondersteuning zoals het certificeren van alle acties.
• Acknowledgement: in deze fase is de renovatie afgerond en kunnen bewoners andere bewoners overtuigen door bijvoorbeeld als ambassadeur succesverhalen te delen in de wijk of straat.

Ondersteunende acties
Het inzichtelijk maken en ondersteunen van de klantreis voor gemeenten was het lange-termijndoel van het Triple-A project. Om ervoor te zorgen dat gemeenten hier daadwerkelijk mee aan de slag kunnen, werden ondersteunende acties bedacht:

• Betere organisatie digitale middelen: hiervoor werden diverse Web Modules ontwikkeld zoals feedback formulieren, informatie over financiële stimuli, kostencalculatiemodule en succesverhalen. 
• Energiegebruik inzichtelijk maken: het aanbieden van Home Energy Monitoring Systems (digitale monitoringsystemen) om de urgentie tot renovatie te vergroten.
• Naar de wijk gaan: hiervoor kunnen pop-up winkels, wagens of informatieconsoles worden ingezet waarin advies gegeven kan worden. Deze actie is het meest succesvol gebleken en zorgde voor veel bezoekers.
• Demo’s in wijken: hiervoor kunnen modelwoningen worden ingericht om bewoners te laten zien wat een renovatie doet en hoe het eruit kan zien.

Triple-A conclusies

• Gemeenten dienen meer aandacht te besteden aan de integratie van energie-efficiënte en hernieuwbare energie in woningen.
• Eigenaar-bewoners die plannen hebben om te renoveren moeten beter worden bereikt door hen te ondersteunen in de klantreis.
• Een energieloket kan ook gezien worden als kans voor gemeenten om bewoners in doelgebieden te benaderen (dit kan ook met een mobiele versie).
• Gemeenten kunnen hun beleidsinstrumenten en communicatie beter laten aansluiten op de klantreis.

Stellingen
Na de presentatie van Erwin werd er in kleine groepen gediscussieerd over een viertal stellingen. Hieruit kwamen de volgende inzichten:

• Web modules: bij de discussie over de web modules ging het niet zozeer over de vraag ‘of’ deze ingezet moeten worden, maar wel ‘door wie’. Toch was het merendeel voor de inzet van web modules vanuit de gemeente omdat dit vertrouwen uitstraalt naar bewoners.
• Energiemonitoring: tijdens het bespreken van de stelling over energiemonitoring bleek dat hier een rol voor energieleveranciers wordt gezien. Zij leveren immers al de systemen.
• Pop-ups: de zichtbaarheid van gemeenten in combinatie met de inzet van energiecoaches wordt gezien als een goede oplossing. Men is het erover eens dat dit beter werkt dan het versturen van brieven.
• Demoprojecten: het succes van modelwoningen hangt af van de diversiteit van huizen in een gemeente. Te veel diversiteit in het soort woningen maakt het lastig voor mensen om zich te herkennen in een modelwoning. Het verlaagd echter wel een drempel omdat mensen zich echte en voorstelling kunnen maken van hun toekomstige huis.

Afsluiting
Aan de lengte van dit verslag kan de conclusie worden gekoppeld dat er aan één leerkringsessie niet genoeg is… Om deze reden staan er al meerdere vervolgsessies gepland, waarin dieper wordt ingegaan op de klantreis en op twee praktijkcases!

Een mooie conclusie van deze kick-off, waarin ook nog door 6 deelnemers werd aangegeven dat zij graag meedenken over het vervolg van deze leerkring.

Wil je meer te weten komen over deze bijeenkomst? Neem dan een kijkje op het forum.