Inloggen

De paradoxen van participatie

Vorige week heb ik het in mijn blog gehad over het belang en de succesfactoren van participatie. Hieruit concludeerde ik dat burgerparticipatie een groot aantal kansen biedt als het gaat om de kwaliteit, legitimiteit en acceptatie van een besluit. Echter liet ik ook weten dat wanneer er geen aandacht wordt besteed aan het procesontwerp van het participatietraject het ook kan veranderen in een valkuil. Deze week sprak ik met Daan de Bruijn en Mellouki Cadat van Movisie. Zij concentreren zich in steeds grotere mate op inclusie tijdens (vooral digitale) participatietrajecten. Om deze reden wil ik het vandaag gaan hebben over het belang van inclusie tijdens participatietrajecten en enkele andere valkuilen die zich soms zelfs kunnen uiten als paradoxen.


Steeds meer participatiekanalen

Voor mijn stageopdracht ben ik bezig de THiNK-Toolbox van VPNG, die op dit moment bestaat uit 53 participatie-instrumenten, uit te breiden en te verbeteren. Het is een algemene trend in het openbaar bestuur dat er steeds meer verschillende manieren zijn waarop burgers kunnen participeren of het gebied van beleidsontwikkeling of beleidsuitvoering. Dit wordt onder andere gedaan om de democratische legitimiteit te vergroten. 1x in de 4 jaar stemmen over wat er gebeurd in je (sociale) leefomgeving is niet meer genoeg. Zo is er vrij recent haast nationaal het ´right to challenge´ ingebracht, waarbij je als burger de overheid kunt uitdagen wanneer je denk dat jijzelf een overheidsdienst beter kunt organiseren. De tendens is echter dat bij dit soort instrumenten telkens weer ´dezelfde´ groep mensen meedoet.

 

De politieke participatieparadox

Door ´het creëren´ van een steeds groter aantal aan participatiemogelijkheden loop je het risico dat je enkel de groep die al meedoet steeds beter gaat bedienen. Over het algemeen worden (nieuwe) participatie-instrumenten vooral benut door welgestelde, witte mannen van middelbare leeftijd. De groep die niet meedeed op het gebied van besluitvorming en uitvoering doet dit vaak ook nog niet wanneer er een instrument nieuw wordt bedacht. En om deze reden kan participatie zijn doel voorbij schieten. In mijn vorige blog gaf ik als één van de redenen dat participatie een grote mate van democratie legitimiteit geeft aan besluiten. Echter, wanneer nieuwe participatiekanalen enkel de mogelijkheden van de personen die al meededen vergoten wordt de ongelijkheid alleen maar groter. De politieke participatieparadox luidt dan ook: Hoe meer kanalen er komen voor burgers om politiek actief te worden, hoe groter de kans op ongelijkheid in participatie wordt.

 

Hoe dan wel?

Maar wat kun je hier tegen doen? Het is geen optie om de nieuwe participatiekanalen maar weer te gaan sluiten, want op hun eigen manier (zoals uitgelegd in blog 2) kunnen deze juist ook heel waardevol zijn. Een voorstel is om de juiste balans te zoeken tussen een representatieve, participerende en directe democratie. Via directe democratie kan namelijk een grote doelgroep makkelijker worden bereikt. Inwoners die niet meedoen aan ´right to challenge´ of bewonersavonden zijn vaak wel geneigd hun stem te laten horen in bijvoorbeeld een referendum.

 

Participatie is niet het antwoord op alles

Naast de politieke participatieparadox zijn er nog een aantal tegenstrijdigheden te bedenken als het gaat om burgerparticipatie. Mede omdat overheden vaak verantwoording moet afleggen als het gaat om participatietrajecten wordt er gezocht naar objectieve criteria. Dit terwijl soms subjectieve (innovatieve) trajecten ook uitlegbaar zijn. Daarnaast kan participatie van burgers bij uitvoeringsprojecten risicovol zijn omdat de continuïteit van de ´participeerders´ niet gegarandeerd is. Wat ik hiermee wil zeggen is dat participatie niet het antwoord is op alles, er moet goed over worden nagedacht wanneer het wordt ingezet. Natuurlijk zorgt een hogere mate van participatie voor een legitieme democratie. Echter,  waarden als inclusie moeten niet uit het oog worden verloren, want die dragen óók bij aan een beter democratisch systeem.

 

Vragen of opmerkingen? Mail mij!

j.voskuil@vpng.nl

 

Meer lezen?

7 dilemma´s over participatie:

http://www.isook.nl/wp-content/uploads/2016/11/BZK-eindproduct-november-isook-site.pdf   

 

De participatie-elite en Participatieparadox

https://stukroodvlees.nl/de-participatie-elite-en-de-participatieparadox/

 

Blog 1

https://www.vpng.nl/updates/blog-1-de-weg-van-jeroen-in-de-uitbreiding-van-de-think-participatie-toolbox/

 

Blog 2

https://www.vpng.nl/updates/blog-2-de-weg-van-jeroen-in-de-uitbreiding-van-de-think-participatie-toolbox/